wtorek, 14 lutego 2012

Geografia turystyczna



Geografia turystyczna Polski
Dolny Slask 1 - Sudety
Czynniki decydujace o atrakcyjnosci turystycznej:
- zró nicowanie krajobrazowe
- obecnosc terenów górskich
- bogata historia i ró norodnosc obiektów zabytkowych
- wielokulturowosc
- warunki przyrodnicze sprzyjajace turystyce aktywnej
- przygraniczne poło enie
zachodnie
srodkowe
wschodnie
Podział geograficzny Sudetów: Zachodnie, Srodkowe, Wschodnie
Sudety
góry srednie
góry wysokie
pogórza
(Karkonosze)
> 1500 m n.p.m.
- najwy sza czesc
powy ej górnej
granicy lasu
- elementy rzezby
polodowcowej (m.in. G. Izerskie,
Sowie, Stołowe,
Masyw Snie nika)
(P. Izerskie,
Kaczawskie)
Sudety Zachodnie: Karkonosze – Kotlina Jeleniogórska
1. Najwy szy masyw górski w Sudetach (Snie ka, 1603 m)
2. Najwieksze ró nice wysokosci (> 1000 m)
3. Surowy klimat i du a suma opadów, w tym sniegu w okresie
zimowym
Osobliwosci przyrodnicze:
• Formy polodowcowe (kotły)
• Skałki (ponad 100)
• Wodospady
• Torfowiska wysokogórskie
Od 1959 Karkonoski Park Narodowy
Karkonosze – jeden z głównych regionów narciarskich w Polsce
- Szklarska Poreba (Szrenica)
- Karpacz (Kopa)
Kotlina Jeleniogórska – „Dolina Pałaców i Ogrodów”
- zespół pruskich rezydencji z XVIII-XIX w., z towarzyszacymi
zało eniami ogrodowymi i parkowymi
- obecnie kolejne obiekty sa remontowane (odbudowywane) i zamieniane
na obiekty hotelowe o wysokim standardzie
- rewitalizacja zało en parkowych
- starania o uznanie za Pomnik Historii, w przyszłosci aspiracja do
statusu Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Pozostałe regiony Sudetów omawiane na wykładzie:
1. Góry Izerskie i Pogórze Izerskie
2. Góry i Pogórze Kaczawskie, z Parkiem Krajobrazowym Chełmy
(„Kraina Wygasłych Wulkanów”)
3. Sudety Srodkowe – region wałbrzyski
4. Góry Sowie (z podziemnymi niemieckimi fabrykami zbrojeniowymi
koło Walimia)
5. Ziemia Kłodzka: Kotlina Kłodzka z otaczajacymi pasmami górskimi
(m.in. Góry Stołowe i Masyw Snie nika) i uzdrowiskami
„Korona Sudetów”
Snie ka (1603 m) Karkonosze
Snie nik (1425 m) Masyw Snie nika
Wysoka Kopa (1126 m) Góry Izerskie
Smrek (1124 m) Góry Złote
Rudawiec (1106 m) Góry Bialskie
Orlica (1084 m) Góry Orlickie
Wielka Sowa (1015 m) Góry Sowie
Jagodna (977 m) Góry Bystrzyckie
Skalnik (945 m) Rudawy Janowickie
Waligóra (936 m) Góry Kamienne
Szczeliniec Wielki (919 m) Góry Stołowe
Biskupia Kopa (889 m) Góry Opawskie
Borowa (853 m) Góry Wałbrzyskie
Kłodzka Góra (762 m) Góry Bardzkie
Baraniec (723 m) Góry Kaczawskie
Sle a (718 m) Masyw Sle y
Zródła wiedzy o Sudetach
W latach 1986-2008 ukazało sie 21
tomów, obejmujacych zasiegiem całe
polskie Sudety i Przedgórze Sudeckie
Miesiecznik wydawany od 2001 r. przez
wydawnictwo Atut, zawierajacy materiały
o przyrodzie, historii, kulturze i
zabytkach i wydarzeniach
Geografia turystyczna Polski
Dolny Slask 2 – obszar przedsudecki
Sudety
Przedgórze Sudeckie
Nizina Slaska
Wał Trzebnicki
Dolina Baryczy
Góry wyspowe Przedgórza Sudeckiego
Przedgórze Sudeckie – pas o szerokosci 20-50 km, miedzy
Sudetami a Nizina Slaska, gdzie izolowane wzniesienia
zbudowane z twardych, starych skał wznosza sie ponad
obszary równinne, w przewadze rolnicze.
Do najwa(niejszych wzniesien Przedgórza nale(a:
- najwy(szy Masyw Sle(y, ze Sle(a (718 m)
- Wzgórza Strzegomskie
- Wzgórza Strzelinskie z Gromnikiem (393 m)
Przedgórze Sudeckie – wa(ne miejsca i miejscowosci turystyczne
omawiane na wykładzie
Czesc zachodnia
(1) Masyw Sle(y
(2) Zbiornik Mietkowski
(3) Swidnica – zabytki, w tym Kosciół Pokoju
(4) Jawor, z Kosciołem Pokoju
(5) D. obóz Gross Rosen
(6) Jaworzyna Slaska
Czesc wschodnia
(7) Opactwo cysterskie w Henrykowie
(8) Arboretum w Wojsławicach koło Niemczy
(9) Zabkowice Slaskie
(10) Nysa
(11) Paczków – „polskie Carcassonne”
(12) Jezioro Otmuchowskie
Nizina Slaska, Wał Trzebnicki, Dolina Baryczy – wa(niejsze miejsca i
miejscowosci turystyczne omawiane na wykładzie
(1) Bory Dolnoslaskie
(2) Przemkowski Park Krajobrazowy
(3) Bolesławiec – stolica dolnoslaskiej ceramiki
(4) Legnica
(5) Park Krajobrazowy Dolina Bystrzycy
(6) Brzeg, Opole
(7) Krasiejów – znaleziska najstarszych dinozaurów
(8) Trzebnica – miejsce pielgrzymkowe, kult Swietej Jadwigi – patronki
Slaska
(9) Kraina Stawów Milickich i Park Krajobrazowy Dolina Baryczy
(10)Głogów
Wrocław
Osrodek ruchu turystycznego na skale ogólnopolska,
z istotnym udziałem zagranicznej turystyki
przyjazdowej:
- bogactwo i ró(norodnosc zabytków architektury
* Katedra i Ostrów Tumski
* Ratusz i Stare Miasto
* Hala Stulecia (obiekt UNESCO)
- wielokulturowa przeszłosc (polska, czeska,
niemiecka, (ydowska)
- liczne muzea, w tym unikatowe
- ogród zoologiczny i botaniczny
- liczne imprezy kulturalne, masowe
- wa(ny osrodek turystyki biznesowej
- stosunkowo dobra siec połaczen komunikacyjnych:
obsługa wiekszego regionu
Zródła wiedzy o obszarze przedsudeckim
Monografia przyrodnicza regionu,
wydana w 2005 r.
Najnowszy przewodnik po regionie, z
opisem 15 tras samochodowych (528 s.)
Geografia turystyczna (8)
Atrakcje turystyczne graniczacych z
Dolnym Slaskiem regionów Niemiec i
Czech
Görlitz
- najwieksze miasto Łu yc, graniczne,
nad Nysa Łu ycka
- odrestaurowane, zabytkowe centrum
z kosciołem sw. Piotra, ratuszem i
du ymi partiami murów miejskich
- bardzo dobre muzeum przyrodnicze
- miasto dobrze przystosowane do
zwiedzania przez turystów polskich
(polskojezyczne objasnienia)
Łu yce – kraina historyczna pomiedzy
Slaskiem a Saksonia, geograficznie
miedzy Kwisa a Łaba;
- w wiekszosci w granicach Niemiec,
czesciowo w Polsce;
- góry i pogórza w czesci południowej,
przy granicy z Republika Czeska, ku
północy przechodza w krajobraz
wy ynny, a nastepnie równinny
Bautzen (Budziszyn)
- sredniowieczne miasto z
dobrze zachowanym
historycznym centrum,
malowniczo poło one nad
Szprewa
Główny osrodek kultury Serbów
Łu yckich (ludnosci o korzeniach
słowianskich), posługujacych sie własnym
jezykiem i posiadajacych odrebne
zwyczaje od reszty Niemiec.
Du a atrakcja sa efektowne konne
procesje wielkanocne
Góry  ytawskie
(Zittauer Gebirge)
- piaskowcowy masyw
górski na granicy z
Czechami, liczne
efektowne formy
skałkowe i sto ki
dawnych wulkanów
Obszar bardzo dobrze
zagospodarowany turystycznie i
przystosowany do ró nych form
turystyki (piesza, rowerowa); gesta
siec dróg i szlaków; obiekty hotelowe
i gastronomiczne
Nochten, czyli czy mo na ze zdewastowanego terenu górniczego zrobic
atrakcje turystyczna?
Park głazów
narzutowych –
muzeum geologiczne
na wolnym powietrzu
Bad Muskau (Mu aków)
- ogrodowo-parkowa kompozycja
krajobrazowa, znajdujaca sie na
liscie Swiatowego Dziedzictwa
UNESCO
Jizerské hory (Góry Izerskie)
- jeden z najwa niejszych w Republice Czeskiej obszarów uprawiania
sportów zimowych i turystyki narciarskiej, bardzo dobrze
zagospodarowany (znacznie lepiej od strony polskiej)
- wykorzystanie sprzyjajacych warunków przyrodniczych
Karkonosze czeskie i Krkonošský národní park (od 1963)
Najbardziej znane miejscowosci turystyczne: Harrachov, Špindleruv Mlýn,
Pec pod Snežkou, Janské Lázne
Ceský ráj
- zespół piaskowcowych skalnych miast w północnych Czechach; jeden z
głównych regionów turystycznych Czech (2 g jazdy z Pragi); popularny ju w
XIX w.
- Czeski Raj posiada status Europejskiego Geoparku UNESCO – specjalnej
formy uznania wyjatkowych wartosci przyrodniczych, głównie w odniesieniu
do przyrody nieo ywionej (geologia, geomorfologia), w szczególny sposób
predysponowanej do rozwoju turystyki
Pogranicze czeskie – czesc zachodnia
Dvur Králové - najwieksza atrakcja jest wielki ogród zoologiczny (jeden z
najwiekszych w Europie) w stylu safari, z rozległymi wybiegami dla zwierzat
afrykanskich. W ramach zwiedzania przejazd specjalnym autobusem po
wybiegu o powierzchni 27 ha – imitacji srodowiska sawanny.
Pogranicze czeskie – czesc srodkowa
Skalne miasta okolic Adršpachu i Teplic – najwieksze zespoły
piaskowcowych form skalnych w Czechach, labirynty z dwiema trasami
zwiedzania i przeja d ka łodzia po sztucznym jeziorze
Náchod - na wzgórzach nad miastem pozostałosci twierdzy Dobrošov,
wznoszonej w latach 1936-38 przy ówczesnej granicy czesko- niemieckiej.
Zachowanych kilka du ych obiektów naziemnych i system podziemnych
korytarzy – obecnie udostepniony do zwiedzania. Podobnych twierdz wzdłu
dawnej granicy jest kilka, Dobrošov jest najbardziej efektowny
Nové Mesto n. Metuji - dobrze zachowany renesansowy układ
urbanistyczny i zespół zabudowy wokół rynku; obok zamek z tarasowymi
ogrodami
Poło ona w granicach Republiki Czeskiej czesc Sudetów to masyw
Jesioników, z najwy szym Pradziadem (1492 m) – drugi pod wzgledem
wysokosci w Sudetach.
Obszar dobrze rozwinietej infrastruktury turystycznej, z gesta siecia
szlaków pieszych, rowerowych, terenami narciarskimi i wieloma schroniskami
górskimi. U podnó a Jesioników liczne zabytkowe miejscowosci i znane
miejscowosci uzdrowiskowe.
Pogranicze czeskie – czesc wschodnia
Lazne Jeseník - uzdrowisko zało one w poł. XIX w. przez Vincenta
Priessnitza – prekursora kuracji leczniczych przy u yciu zimnej wody,
uwa anego za wynalazce prysznica
Zlaté Hory - kolejne z miast regionu, posiadajace „złota przeszłosc”, do
której współczesnie odwołuje sie rozwijajac funkcje turystyczna; organizacja
zawodów i skansen-muzeum złota. W pobli u sanktuarium maryjne Panna Maria
Pomocna, o interesujacej historii. W 1973 r. wysadzone w powietrze przez
władze komunistyczne, odbudowane po przełomie politycznym na poczatku lat
90.
Geografia religii
Znaczenie geografii religii w ramach geografii turystycznej:
1. Czesc wiedzy o kulturze, tradycjach, obyczajach krajów
docelowych w turystyce (aspekt praktyczny: wiedza ta ułatwia
podró%owanie i pozwala na unikniecie konfliktów z ludnoscia lokalna)
2. Miejsca zwiazane z kultem religijnym, a tak%e wynikajace z niego
obrzedy, zwyczaje i swieta, sa atrakcjami turystycznymi, nawet o
wymiarze miedzynarodowym (np. meksykanskie Swieto Zmarłych).
Wiele wybitnych zabytków architektury jest zwiazanych z
miejscami kultu religii istniejacych (koscioły, meczety, kompleksy
swiatyn buddyjskich i hinduistycznych, synagogi) i zanikłych
(systemy wierzen rdzennej ludnosci Ameryki)
3. Turystyka pielgrzymkowa stanowi znaczaca czesc swiatowego ruchu
turystycznego, zwłaszcza w krajach muzułmanskich. W trakcie
podró%y pielgrzymkowych czeste łaczenie aspektu religijnego z
krajoznawstwem
1. Jakie sa główne religie swiata? Które z nich maja najwiecej
wyznawców?
2. Jakie jest geograficzne rozprzestrzenienie najwiekszych religii
swiata? Które religie sa dominujace w najwiekszych panstwach
swiata (Chiny, Indie, Rosja, Stany Zjednoczone, Brazylia)?
3. Jakie sa najpopularniejsze miejsca – cele pielgrzymkowe w
ró%nych religiach (chrzescijanstwo, islam, hinduizm, buddyzm,
szinto)?
4. Jakie sa charakterystyczne obiekty kultu zwiazane z
najwiekszymi religiami swiata? Jakie sa główne cechy ich wygladu
zewnetrznego?
Zagadnienia egzaminacyjne
Liczebnosc wyznawców głównych religii swiata w stosunku do
ludnosci swiata ogółem
(udział procentowy – wartosci orientacyjne)
Chrzescijanstwo 33%
(w tym wyznania rzymsko-katolickie,
protestanckie, prawosławne)
Islam 20%
Hinduizm 13%
Religie chinskie 6%
(m.in. taoizm, konfucjanizm)
Buddyzm 6%
Ateizm 13%
Mniejsze religie, wa%ne dla obrazu kultury
swiatowej:
- judaizm (religia ludnosci %ydowskiej)
- sikhizm (północne Indie)
- shinto
- kulty lokalne w Afryce, Ameryce i Oceanii
Geograficzne rozmieszczenie głównych religii swiata
Chrzescijanstwo – Europa, w tym Rosja, Ameryka Północna i
Południowa, Afryka południowa i Etiopia, Australia, Nowa Zelandia
(nale%y umiec wytłumaczyc takie rozprzestrzenienie chrzescijanstwa i
wskazac, gdzie wystepuja głównie wyznania chrzescijanskie)
Islam – Afryka Północna i Wschodnia, Bliski i Srodkowy Wschód po
Pakistan, Azja Srodkowa, Indonezja
Hinduizm – Indie
Buddyzm – Azja południowo-wschodnia (m.in. Tajlandia, Birma,
Wietnam, Tybet)
Szinto – Japonia
Judaizm – Izrael i diaspora %ydowska na całym swiecie
Główne osrodki pielgrzymowe chrzescijanstwa
Jerozolima i inne miejsca Ziemi Swietej zwiazane z historia biblijna
(Betlejem, Nazaret, Kana, Kafarnaum)
Rzym (ok. 12 mln pielgrzymów rocznie)
Asy.
Santiago de Compostela (ok. 5 mln) - zwiazane z kultem sw. Jakuba;
Droga Swietego Jakuba jako najwa%niejszy szlak pielgrzymkowy w Europie
Miejsca kultu maryjnego:
Montserrat
Lourdes
Fatima
Medjugorie (Bosnia i Hercegowina)
Mariazell (Austria)
Lewocza (Słowacja)
Guadelupe (Meksyk) – ok. 12 mln pielgrzymów rocznie
Kult oraz rytuał w islamie opiera sie na pieciu zasadniczych
obowiazkach muzułmanina, zwanych filarami tej religii:
1. wyznanie wiary
2. modlitwa rytualna
3. post
4. jałmu%na
5. pielgrzymka do Mekki (had%d%)
Niektórzy dodaja szósty filar: walke o wiare (d%ihad)
Mekka w Arabii Saudyjskiej jest najwa%niejszym miejscem dla islamu
Drugim wa%nym miastem dla wyznawców islamu jest Medyna – miejsce
schronienia Mahometa po ucieczce z Mekki.
Trzecim co do wa%nosci jest Jerozolima
Lokalne osrodki religijne w poszczególnych panstwach muzułmanskich (np.
Kairuan w Tunezji)
Shintoizm (szinto) – rdzenna japonska religia o charakterze politeistycznym, z
du%ym akcentem na „boskosc” swiata przyrody; pielgrzymki prowadza głównie na
szczyt „swietych gór”, m.in. góre-symbol Japonii - Fud%i
Religie panstw azjatyckich: Indii i dalekiego wschodu
Hinduizm – najstarszy trwajacy system religijny swiata, religia wyznawana
przez Hindusów; wa%na czescia kultu sa pielgrzymki do swietego miasta
hinduizmu – Waranasi nad Gangesem w północnych Indiach
Buddyzm – narodził sie w Indiach w VI w . p.n.e., nie przyjał sie powszechnie,
natomiast zdobył du%a popularnosc w sasiednich krajach Azji południowowschodniej
Rdzenne religie chinskie:
Taoizm
- poczatki w VI w. p.n.e., wywodzi sie z tradycyjnych wierzen ludowych; centralna
koncepcja uporzadkowanego wszechswiata i przeciwienstw yin i yang
Konfucjanizm
- wywodzi sie z nauk filozofa i polityka Konfucjusza (VI/V w. p.n.e.); podkresla
wage harmonijnego społeczenstwa
Lista swiatowego dziedzictwa UNESCO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do
Spraw Oswiaty, Nauki i Kultury
(United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization UNESCO)
Swiatowe Dziedzictwo
Miejsca wpisane na Liste Swiatowego Dziedzictwa
stanowia wspólne dobro ludzkosci. Wyró&nia je
„najwy&sza powszechna wartosc” (Outstanding
Universal Value) uznana w rozumieniu Konwencji
UNESCO z 1972 r. dotyczacej Swiatowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego
Pierwsza lista (1978) zawierała 12 obiektów:
• Stare Miasto w Krakowie
• Kopalnia soli w Wieliczce
• Wyspy Galapagos (Ekwador)
• miasto Quito (Ekwador)
• Park Narodowy Semien (Etiopia)
• Koscioły skalne w Lalibeli ( Etiopia)
• Narodowy Park Historyczny L’Anse aux Meadows
(pozostałosci wioski Wikingów – Kanada)
• Park Narodowy Nahanni (Kanada)
• Wyspa Goree ( Senegal)
• Katedra w Akwizgranie z kaplica Karola Wielkiego (Niemcy)
• Osady Indian na Płaskowy,u Mesa Verde
• Park Narodowy Yellowstone (USA)
Obecnie lista obejmuje 890 obiektów w 148
krajach w tym :
689 obiektów dziedzictwa kulturowego
176 przyrodniczego
25 o charakterze mieszanym
Na Liste Dziedzictwa Zagro&onego wpisanych jest
obecnie 31 miejsc
Ameryka 83 35 3 121
Łacinska
Europa i 375 56 9 440
Ameryka
Północna
Azja, Australia 129 48 9 186
i Oceania (bez
Rosji)
Kraje arabskie 60 4 1 65
Afryka 42 33 3 78
Obiekty o Razem
charakterze
mieszanym
Obiekty
przyrodnicze
Obiekty
kulturowe
Region
Kraje z najwieksza liczba obiektów na liscie UNESCO:
1. Dziedzictwo kulturowe
- Włochy 42
- Hiszpania 36
- Niemcy 31
- Francja 30
- Chiny 27
- Meksyk 25
- Wielka Brytania 23
- Indie 22
2. Dziedzictwo przyrodnicze
- USA 12
- Australia 11
- Kanada 9
- Rosja 8
3. Obiekty o charakterze mieszanym
- Australia 4
- Chiny 4
Kryteria wpisów na Liste Swiatowego Dziedzictwa
OBIEKTY KULTUROWE
W mysl Art. 1 Konwencji Swiatowego Dziedzictwa Kulturalnego i
Naturalnego za dziedzictwo kulturalne uwa,a sie:
• zabytki: dzieła architektury, dzieła monumentalnej rzezby i
malarstwa, elementy i budowle o charakterze archeologicznym,
napisy, jaskinie i zgrupowania tych elementów majace wyjatkowa,
powszechna wartosc z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;
• zespoły: budowli oddzielnych lub łacznych, które ze wzgledu na
swoja architekture, jednolitosc lub zespolenie z krajobrazem maja
wyjatkowa powszechna wartosc z punktu widzenia historii;
• miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i
przyrody, jak równie, strefy, a tak,e stanowiska archeologiczne
majace wyjatkowa powszechna wartosc z punktu widzenia
historycznego, estetycznego, etnograficznego lub
antropologicznego.
www.unesco.pl
Obiekty powinny:
I. stanowic wybitne osiagniecie twórczego geniuszu człowieka;
II. ilustrowac znaczace oddziaływanie wartosci w danej epoce lub w ramach danego
kregu kulturowego, w zakresie rozwoju architektury lub techniki, zabytkowej
sztuki, planowania przestrzennego miast lub kształtowania krajobrazu;
III. wnosic unikalne lub co najmniej wyjatkowe swiadectwo tradycji kulturowej
badz cywilizacji, ,ywej lub umarłej;
IV. stanowic wybitny przykład rodzaju budowli badz zespołu architektonicznego lub
technicznego, który ilustruje znaczacy etap w historii ludzkosci;
V. stanowic wybitny przykład tradycyjnego sposobu osiedlania sie lub
zagospodarowania terenu, reprezentatywny dla danej kultury (lub kultur),
zwłaszcza w przypadku, kiedy miejsce nara,one jest na wpływ nieodwracalnych
zmian;
VI. łaczyc sie w sposób bezposredni lub namacalny z wydarzeniami lub tradycjami
,ywymi, z ideami, wierzeniami, z dziełami artystycznymi lub literackimi
majacymi szczególne powszechne znaczenie. Komitet uwa,a, ,e to kryterium
mo,e uzasadniac wpisanie obiektu na Liste tylko w wyjatkowych okolicznosciach
i w połaczeniu z innymi kryteriami kulturalnymi lub naturalnymi.
Warunkiem wpisu miejsca o charakterze kulturowym na Liste Swiatowego Dziedzictwa
jest spełnianie co najmniej jednego sposród pieciu przedstawionych poni&ej kryteriów,
przy czym kryterium VI mo&e byc stosowane jedynie jako kryterium uzupełniajace
Kryteria przyrodnicze
•VII. "obejmowac wyjatkowe zjawiska przyrodnicze lub tereny szczególnego
naturalnego piekna i o estetycznym znaczeniu"
•VIII. "przedstawiac szczególne swiadectwo wa,nych etapów w historii planety,
zawierajace slady dawnego ,ycia, istotnych toczacych sie procesów
geologicznych tworzacych formy ukształtowania terenu lub istotne formacje
geomorficzne lub fizjograficzne"
•IX. "przedstawiac szczególny przykład toczacych sie procesów ekologicznych i
biologicznych, istotnych dla ewolucji i rozwoju ladowych, słodkowodnych,
przybrze,nych i morskich ekosystemów lub społecznosci roslin i zwierzat"
•X. "obejmowac najwa,niejsze srodowiska przyrodnicze do ochrony
ró,norodnosci form ,ycia, łacznie z zagro,onymi gatunkami o uniwersalnej
wartosci z punktu widzenia nauki i ochrony przyrody."
Na Liscie Swiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO w
Polsce znalazły sie:
•1978 - Stare Miasto w Krakowie (K)
•1978 - Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce (K)
•1979 - Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz
koncentracyjny i zagłady (1940-1945) (K)
•1979 - Białowieski Park Narodowy - (wspólnie z Białorusia)
(P)
•1980 - Stare Miasto w Warszawie (K)
•1992 - Stare Miasto w Zamosciu - przykład renesansowej
zabudowy miejskiej (K)
•1997 - Sredniowieczny zespół miejski Torunia (K)
•1997 - Zamek Krzy,acki w Malborku (K)
•1999 - Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół
architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z
XVII w. (K)
•2001 - Koscioły Pokoju w Jaworze i Swidnicy (K)
•2003 - Drewniane koscioły południowej Małopolski i
Podkarpacia - Binarowa, Blizne, Debno Podhalanskie, Haczów,
Lipnica Murowana, Sekowa (K)
•2004 - Park Mu,akowski nad rzeka Nysa (wspólnie z
Niemcami) (K)
•2006 - Hala Stulecia (Hala Ludowa) we Wrocławiu (K)
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Swiatowe Dziedzictwo UNESCO (2)
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Kraje z najwieksza liczba obiektów (2008):
1. Dziedzictwo kulturowe
- Włochy 42
- Hiszpania 35
- Niemcy 32
- Francja 30
- Chiny 26
- Meksyk 25
- Indie 22
- Wielka Brytania 22
2. Dziedzictwo przyrodnicze
- USA 12
- Australia 11
- Kanada 9
- Rosja 8
3. Obiekty o charakterze mieszanym
- Australia 4
- Chiny 4
Ceglana pagoda Yunyan (X w.), Suzhou (Chiny)
Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Wodospady Iguazu (Brazylia/Argentyna)
- wpisane na liste w 1984 (Argentyna) i
1986 (Brazylia) przykład obiektu
transgranicznego;
- jeden z najwspanialszych wodospadów
swiata: długosc progu około 2,5 km,
wysokosc do 80 m, dzieli sie na kilkadziesiat
mniejszych wodospadów;
- najbardziej efektowna czesc wodospadu:
Diabelska Gardziel (Garganta del Diablo);
- wokół wodospadów zachowane wilgotne
lasy zwrotnikowe – tzw. Mata Atlantica, z
bogactwem flory i fauny;
- dobrze dostosowane do potrzeb masowej
turystyki: łatwa dostepnosc (lotniska,
wygodne drogi dojazdowe), siec szlaków
turystycznych, w pobliDu wodospadu
specjalne kładki i pomosty obserwacyjne;
- obiekty muzealne i terenowe panele
interpretacyjne;
- do kultury masowej przeszły dzieki
filmowi Misja Rolanda Joffe.
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Garganta del Diablo, widoczna z punktu
obserwacyjnego po stronie brazylijskiej
Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Park Narodowy Mulu (Malezja)
- znajduje sie na Borneo, w prowincji Sarawak;
- wpisany w 1980 r., ze wzgledu na spełnianie
wszystkich czterech kryteriów dla obiektów
przyrodniczych;
- zajmuje ponad 500 km2 wilgotnego lasu
równikowego, w kilku pietrach wysokosciowych,
od około 100 do 2377 m n.p.m.;
- w minimalnym stopniu zmieniony przez
człowieka, trudno dostepny – jedyna łatwa
droga dotarcia to przelot samolotem;
- bogata, unikatowa tropikalna roslinnosc i
znaczne bogactwo swiata zwierzat, w tym
miliony nietoperzy zamieszkujacych jaskinie;
- jedne z najwiekszych jaskin swiata, w tym
komora Sarawak – najwieksza rozmiarami w
skali globalnej (700 m dł., 80 m wys.). Korytarz
wstepny Jaskini Jeleniej – około 1 km dł., 100 m
wys.;
- unikatowe formy rzezby krasowej.
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Korytarz wejsciowy Deer Cave (Jaskini Jeleniej)
Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Petra (Jordania)
- połoDona w południowej Jordanii,
w górach Edom, w górskim
krajobrazie pustynnym;
- wpisana na Liste w 1985 r.;
- dawna stolica panstwa nabatejskiego
(III w. p.n.e. – I w. n.e.),
potem wchodziła w skład
Imperium Rzymskiego;
- „odkryta” przez podróDników z
Europy dopiero w poł. XIX w.;
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Petra – Grobowce królewskie
- unikatowe połoDenie i wykorzystanie obronnych walorów Fot. P. Migon
miejsca: skalnych rozpadlin i kotlin otoczonych górami;
- do miasta prowadzi długa na 700 m waska i głeboka szczelina
skalna – Siq;
- obiekty architektoniczne wybitnej wartosci: Skarbiec,
Grobowce Królewskie, bogato zdobione, El-Deir (tzw. Klasztor),
miejsca składania ofiar na otaczajacych wzniesieniach,
amfiteatr;
Lednicko-Valticky areal (Republika Czeska)
- rozległy zespół krajobrazowy z 1. poł. XIX w. na południowych Morawach w
pobliDu granicy z Austria, około 50 km na południe od Brna;
- obejmuje ponad 140 km2 terenów ogrodowo-parkowych, lesnych, rolniczych i
zbiorników wodnych, zaprojektowanych jako spójna kompozycja przestrzenna,
urozmaicona licznymi obiektami architektury ogrodowo-parkowej – przykład
krajobrazu kulturowego najwyDszej klasy;
- Valtice – dawna siedziba rodu Lichtensteinów, z pałacem z XVII w.;
- Lednice – zespół pałacowy z XVIII-XIX w., pełniacy role rezydencji letniej;
- w parku w Lednicach stylizowany minaret.
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Pałac w Lednicach
Fot. P. Migon
- na Liscie od 1996 r.;
- bardzo popularny region
turystyczny, z dobrze
rozwinieta infrastruktura
dla turystyki pieszej i
rowerowej;
- w okolicach liczne
winnice.
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Brasilia (Brazylia)
- nowe miasto budowane w centrum Brazylii od lat 50. XX w., w obszarze wczesniej
praktycznie bezludnym, jako nowa stolica panstwa (poprzednia: Rio de Janeiro);
- powstała według planów wybitnego urbanisty Lucio Costy i architekta Oscara
Niemeyera, w planie przypomina samolot, z centralna osia reprezentacyjna;
- wybitne obiekty architektury nowoczesnej: katedra, parlament, pałac prezydencki,
budynki ministerstw;
- wpisana na Liste w 1987 r.
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Brasilia – centrum (na wprost gmach parlamentu, po prawej katedra) Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Swiatowe Dziedzictwo UNESCO (3)
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Kapadocja (Turcja)
-przykład obiektu UNESCO o charakterze mieszanym,
uwzgledniajacym zarówno wartosci przyrodnicze, jak i
kulturowe;
- obejmuje rozległy obszar w srodkowej Turcji, na
Wy-ynie Anatolijskiej, wpisany na liste w 1985 r.;
- kraina zbudowana głównie z miekkich popiołów
wulkanicznych, w których łatwo mo-na było dra-yc
podziemne pomieszczenia;
- wartosci przyrodnicze: krajobraz dzikich wawozów,
płaskowy-ów, sto-ków wygasłych wulkanów, a przede
wszystkim ostanców skalnych w kształcie grzybów,
kolumn, sto-ków i maczug, o wysokosci od kilku do
około 30 m. Zwane sa one „bajkowymi kominami”;
- wartosci kulturowe: liczne podziemne koscioły z
czasów wczesnego chrzescijanstwa, z unikatowymi
freskami, grobowce skalne, podziemne miasta, tunele
łaczace sasiednie doliny.
Skalne grzyby koło Urgüp
Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Islamskie zabytki Delhi (Indie)
-Delhi było od konca XII w. stolica ksiestw
rzadzonych przez władców wyznajacych
islam, a od 1526 r. stolica imperium
Wielkich Mogołów;
- na terenie miasta znajduja sie liczne
wybitne zabytki architektury islamskiej,
głównie swiatynie (meczety), mauzolea i
forty obronne;
- najwybitniejsze obiekty:
* minaret Kutub Minar z 1193 r.
(72,5 m wys.) i towarzyszacy
zespół budowli;
* mauzoleum cesarza Humajuna
(XVI w.), uwa-ane za wzorzec
pózniejszego Taj Mahal w Agrze;
* Czerwony Fort (XVII w.);
* Wielki Meczet Dzama Masdzid
(poł. XVII w.).
- na Liscie UNESCO od 1993 r. (Kutub
Minar, mauzoleum Humajuna) i 2007 r.,
(Czerwony Fort).
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Minaret Kutub Minar
Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Kolejka górska do Darjeeling (Indie)
- jest czescia obiektu wpisanego pod
oficjalna nazwa „Górskie Koleje Indii”,
składajacego sie z trzech oddzielnych
kolejek:
* kolejki himalajskiej do
Darjeeling (wpis w 1999 r.);
* kolejki w górach Nilgiri w pd.
Indiach;
* kolejki do Shimla w zach.
Himalajach;
-zbudowana w 2. poł. XIX w. w celu
ułatwienia komunikacji pomiedzy Nizina
Bengalska i górska miejscowoscia
Darjeeling, poło-ona na wys. około 2000
m n.p.m. i okolicznymi plantacjami
herbaty;
- jest przykładem obiektu dziedzictwa
technicznego ludzkosci na Liscie UNESCO,
reprezentujacego wybitne osiagniecie
in-ynierskie w trudnym, górskim terenie.
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Fot. P. Migon
Kangczendzenga nad Darjeeling o wschodzie słonca
Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Strefa archeologiczna Aksum (Etiopia)
- miejscowosc w północnej Etiopii, na Wy-ynie
Abisynskiej – dawna stolica imperium
aksumickiego, które szczyt potegi osiagneło w
III-VI w. n.e.;
- tradycja widzi poczatki Aksum w odleglejszych
czasach, widzac tu legendarne, wspominane w
Starym Testamencie królestwo królowej Saby;
- wg miejscowej tradycji chrzescijanskiej w
Aksum jest przechowywana biblijna Arka
Przymierza;
- najwa-niejszymi zabytkami Aksum sa
granitowe stele (obeliski) wznoszone ku czci
wybitnych władców królestwa, osiagajace do 33
m wys. (czesc le-aca);
- oprócz stel w Aksum znajduja sie podziemne
mauzolea i grobowce, ruiny pałaców, dawne
kamieniołomy i tajemnicze rysunki naskalne;
- wpisana na Liste w 1980 r.
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Granitowe stele w Aksum
Fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Stare miasto w Sighisoara (Rumunia)
- przykład bardzo dobrze zachowanego miasta o
sredniowiecznym rodowodzie, typowego dla
osadnictwa saskiego (niemieckiego) w
Transylwanii (Siedmiogrodzie);
- niezmieniony układ urbanistyczny poło-onego
na wzniesieniu starego miasta, otoczonego
murami obronnymi z bramami;
- do zabytków wysokiej klasy sa zaliczane: wie-a
zegarowa, pełniaca tak-e funkcje głównej bramy
miejskiej, dwa gotyckie koscioły, kryte drewniane
Schody Kanoników do górnego koscioła;
- wpisane na Liste w 1999 r.;
- miasto jest popularnym celem wycieczek
objazdowych po Rumunii, eksploatujacym m.in.
fakt urodzin Vlada Tepesa – legendarnego
Drakuli.
Charakterystyka wybranych obiektów znajdujacych sie na Liscie
Swiatowego Dziedzictwa UNESCO
Stare miasto z wie a zegarowa w Sighisoara
Fot. P. Migon
Geografia turystyczna Polski
Polska północna:
Pomorze, Warmia i Mazury, wybrze e Bałtyku
Pojezierze Pomorskie – pomiedzy Odra a Wisła, dzieli sie na wiele mniejszych
obszarów okreslanych mianem pojezierzy (np. Drawskie, Kaszubskie); ponad
4000 jezior; rozległe obszary lesne, w tym chronione w parkach narodowych
(Drawienski, Bory Tucholskie)
Pojezierze Mazurskie – na wschód od Wisły, tak e dzieli sie na liczne mniejsze
jednostki; w obrebie P.M. wyró nic nale y Warmie (na zachodzie), własciwe
Mazury oraz Suwalszczyzne (na wschodzie); najwieksze jeziora na terenie Polski
(Sniardwy, Jeziorak)
Polskie wybrze e Bałtyku – ponad 500 km linii brzegowej, na ogół mało
urozmaiconej (długie piaszczyste pla e); wyspy w czesci zachodniej (Wolin,
Uznam) i półwyspy/mierzeje w czesci wschodniej (Półwysep Helski, Mierzeja
Wislana); zalewy – Szczecinski i Wislany
Polska północna pod wzgledem historycznym
Luzne zwiazki Pomorza zachodniego z Polska w czasach sredniowiecza, pózniej
tereny opanowane przez Brandenburgie (Niemcy); tereny Warmii i Mazur,
zamieszkałe przez plemiona pruskie i bałtyckie, opanowane przez sprowadzony w
XIII w. Zakon Krzy acki, zasiedlone osadnikami z ziem niemieckich i Mazowsza;
Suwalszczyzna – po wyparciu plemion pruskich pogranicze polsko-litewskie
Okolice Torunia i rejon dolnej Wisły po Gdansk, pózniejsze tzw. Prusy Królewskie
– trwała przynale nosc do panstwa polskiego a do czasów rozbiorów pod koniec
XVIII w.
W czasie rozbiorów niemal cały obszar dzisiejszej Polski północnej znalazł sie w
obrebie Królestwa Pruskiego, tylko Suwalszczyzna w zaborze rosyjskim.
W okresie miedzywojennym (1918-1939) do Polski nale ała tylko dolina dolnej
Wisły i niewielki fragment wybrze a Bałtyku oraz Suwalszczyzna; pozostałe
obszary w granicach panstwa niemieckiego.
Po II wojnie swiatowej czesc dawnych niemieckich Prus Wschodnich weszła w
skład Zwiazku Radzieckiego jako enklawa kaliningradzka (d. Królewiec), obecnie
czesc Federacji Rosyjskiej
Suwalszczyzna (Pojezierze Suwalskie) – najdalej na wschód wysunieta czesc pasa
pojezierzy, z najbardziej urozmaicona rzezba polodowcowa (do 250-300 m n.p.m.),
licznymi jeziorami, w tym najgłebsze w Polsce jezioro Hancza (108 m głeb.) i du e
jezioro Wigry.
Najcenniejsze przyrodniczo i najatrakcyjniejsze krajobrazowo fragmenty
Suwalszczyzny chronione w Wigierskim Parku Narodowym i Suwalskim Parku
Krajobrazowym (najstarsze polskie parki krajobrazowe, z lat 70. XX w.)
Wigry – dawny klasztor kamedułów
malowniczo poło ony na półwyspie nad
jeziorem Wigry, odrestaurowany po
zniszczeniach wojennych.
Jezioro zajmuje centralna czesc
Wigierskiego Parku Narodowego,
miejsce uprawiania turystyki wodnej
(statek wycieczkowy, eglarstwo,
kajakarstwo – poczatek znanego
spływu Czarna Hancza)
Stanczyki – „akwedukty północy”
- wiadukty na dawnej linii
kolejowej zbudowanej przez
Niemców na poczatku XX w.,
wyłaczonej z u ytkowania po 1945
r.; wielka atrakcja krajobrazowa
Słowinski Park Narodowy – jeden z
dwóch nadmorskich parków
narodowych, ustanowiony w celu
ochrony unikatowego zespołu
ruchomych wydm poło onych na
mierzei oddzielajacej Morze
Bałtyckie od jezior przybrze nych.
Ograniczone udostepnienie dla
turystyki – szlak na Łacka Góre koło
Łeby, mo liwosc wedrówki pla a i
rejsy po jeziorze Łebsko; du e
obszary SPN zamkniete dla ruchu
Kluki – skansen wsi
słowinskiej (Słowincy –
rdzenna ludnosc
pobrze a Bałtyku w
okolicach Słupska).
Ekspozycja ludowej
architektury, sprzetu
rybackiego i domowego
Latarnie morskie – przykład specyficznego produktu
turystycznego obszarów nadmorskich.
Obecnie wiekszosc polskich latarni morskich
udostepniona do zwiedzania; interesujaca architektura
z konca XIX i poczatków XX w.
Najbardziej znana latarnia na Rozewiu (najdalej na
północ wysuniety punkt w Polsce)
Ró norodnosc atrakcji turystycznych polskiego
wybrze a Bałtyku
Latarnia morska w Czołpinie
(Słowinski Park Narodowy)
Trzesacz – wies nadmorska w
zachodniej czesci polskiego wybrze a
Bałtyku, znana z ruin sredniowiecznego
koscioła niszczonego wskutek cofania
sie klifu podcinanego przez fale.
Gdansk – najwieksze miasto północnej Polski, o du ym znaczeniu jako miasto
handlowe (portowe) od czasów sredniowiecza.
Tworzy zespół miejski z Gdynia (młode miasto, z lat 30. XX w., głównie portowe) i
Sopotem (kurort nadmorski).
Centrum ruchu turystycznego północnej Polski (Pojezierze Kaszubskie, wybrze e
Bałtyku)
Miasto bardzo zniszczone podczas II wojny swiatowej (głównie w 1945 r.),
dawna zabudowana w ró nym zakresie odbudowana
- Stare Miasto – odtworzenie układu urbanistycznego i starej zabudowy
- Przedmiescia – odbudowa najwa niejszych zabytków, wprowadzenie nowej
zabudowy mieszkaniowej
Liczne przykłady gotyku ceglanego (typowego dla północnej Europy), w tym
znakomity zespół kosciołów z XIV-XV w. o du ej randze architektonicznej,
ratusz, zachowane czesciowo fortyfikacje miejskie i kamienice mieszczanskie.
Kosciół Mariacki – nale y do najwiekszych gotyckich kosciołów północnej
Europy.
Główne atrakcje turystyczne Polski północnej (1)
1. Bazujace na walorach przyrodniczych
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich – zgrupowanie najwiekszych jezior w
Polsce, silne wykorzystanie w turystyce (turystyka wodna, wypoczynek nad
woda)
Pojezierze Suwalskie – najbardziej urozmaicony krajobraz polodowcowy w
Polsce, z du ymi ró nicami wysokosci i licznymi punktami widokowymi
Spływy kajakowe rzekami pasa Pojezierzy, o ró nym stopniu trudnosci (m.in.
Czarna Hancza, Krutynia na Mazurach, Gwda na Pojezierzu Drawskim)
Liczne dobrze zachowane kompleksy lesne o du ej wartosci przyrodniczej,
czesciowo chronione w parkach narodowych i krajobrazowych
Słowinski Park Narodowy – wyjatkowy w skali Europy obszar ruchomych
wydm i jezior przybrze nych
Miejscowosci turystyczno-wypoczynkowe na wybrze u Bałtyku, z długimi
szerokimi pla ami
Główne atrakcje turystyczne Polski północnej (2)
2. Zwiazane z działalnoscia człowieka
Polskie obiekty UNESCO – zamek krzy acki w Malborku, zespół Starego
Miasta w Toruniu
Gdansk – główny osrodek turystyczny północnej Polski, popularny tak e wsród
turystów zagranicznych, z licznymi zabytkami i bogata oferta kulturalna
Zamki i ruiny zamków krzy ackich i biskupich na Pomorzu, Ziemi
Chełminskiej i Warmii (m.in. Malbork, Radzyn Chełminski, Kwidzyn, Olsztyn)
Kultura i budownictwo ludowe – Kaszubi, Słowincy, Mazurzy, Litwini
Kanały: Augustowski i Elblaski – wyjatkowe dzieła sztuki in ynieryjnej z
poczatków XIX w., udostepnione dla turystyki (pochylnie dla statków na
Kanale Elblaskim sa atrakcja wyjatkowa w skali Europy)
Pozostałosci niemieckich fortyfikacji i kwater wojennych na Mazurach
(„Wilczy Szaniec” w Gierło y – kwatera Adolfa Hitlera i miejsce zamachu w
1944 r.; Mamerki)
Geografia turystyczna Polski
Polska srodkowa:
od Ziemi Lubuskiej po Podlasie
Krainy geograficzne:
- Pojezierze Lubuskie (Ziemia Lubuska)
- Nizina Wielkopolska
- Pojezierze Wielkopolskie
* Kujawy
- Wy#yna Łódzka
- Nizina Mazowiecka (Mazowsze)
- Nizina Podlaska (Podlasie)
Polska srodkowa:
- nizinna, najmniej urozmaicona krajobrazowo czesc Polski
- pojezierza w czesci zachodniej
Polska srodkowa pod wzgledem historycznym:
- historyczna Wielkopolska – druga obok Małopolski kraina uwa#ana za kolebke
polskiej panstwowosci w sredniowieczu
- wschodnie granice Mazowsza – kontakt z Rusia (obecnie Białorus, Ukraina)
przenikanie kultur na pograniczu
Pojezierze Lubuskie
1. Zachodnia czesc pasa pojezierzy, miedzy Odra
a Warta.
2. Jeziora niezbyt du#e i nie tworzace
zintegrowanego systemu wodnego, ale nadajace
sie do rozwoju turystyki wypoczynkowej.
3. Du#e kompleksy lesne.
4. Mała gestosc zaludnienia, niewiele wiekszych
miast (Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski)
5. Bliskosc zachodniej granicy Polski
Łagów – jeden z głównych
osrodków turystycznych
Ziemi Lubuskiej, z
zamkiem joannitów
Główne atrakcje turystyczne:
1. Park Narodowy Ujscie Warty (zał. 2001) – rozlewiska
Warty, ochrona ptaków
2. Miedzyrzecki Rejon Umocniony (MRU) - zespół
obiektów militarnych w pasie miedzy Odra a Warta,
budowany przez Niemców w pobli#u granicy z Polska;
broniacy najkrótszej drogi ze wschodu do Berlina;
czesciowo udostepniony do zwiedzania; rezerwat
nietoperzy Nietoperek
3. Opactwo cysterskie w Parady#u
Łódz – dawniej drugie co do wielkosci miasto w Polsce,
wielki osrodek przemysłowy (głównie przemysł lekki:
włókienniczy i odzie#owy) powstały w XIX w. miasto
„młode”, bez znaczniejszych zabytków.
Upadek tradycyjnego przemysłu w latach 90. XX w.,
koniecznosc znalezienia (nowej) formuły promocji miasta,
tak#e jako destynacji turystycznej.
Nacisk na kulture i dziedzictwo industrialne:
Manufaktura – sztandarowy przykład rewitalizacji
dawnego obiektu przemysłowego (fabryki włókienniczej), z
zachowaniem wiekszosci zabytkowych budynków, którym
nadano nowe funkcje (hotel, centrum handlowe,
restauracje, kino, muzeum).
Najwiekszy zachowany cmentarz ydowski na ziemiach
polskich.
Miasto kultury (Festiwal Czterech Kultur); nawiazanie do
tradycji filmowych (słynna łódzka szkoła filmowa); plany
budowy wielkiego centrum kulturalnego w dawnej
elektrowni.
Warszawa
Osrodek ruchu turystycznego na skale europejska, z
istotnym udziałem zagranicznej turystyki
przyjazdowej:
- bogactwo i ró#norodnosc zabytków architektury
• Zamek Królewski i Stare Miasto (odbudowane po
zniszczeniach wojennych, lista UNESCO)
• Trakt Królewski
• Rezydencje królewskie (Łazienki, Wilanów)
- turystyka kulturowa: liczne muzea, teatry, galerie,
imprezy kulturalne
- wa#ny osrodek turystyki biznesowej
Kurpie – kraina historyczna na północnym
wschodzie Mazowszu, nad Narwia
Jeden z niewielu w Polsce obszarów
zachowanej tradycyjnej kultury ludowej,
widocznej w budownictwie, zwyczajach,
rzemiosle
Nowogród koło Łom y – skansen wsi kurpiowskiej
(w tej czesci Polski kilka skansenów eksponujacych budownictwo drewniane i
kulture ludowa)
Szlak tatarski – regionalny produkt turystyczny oparty na dziedzictwie islamu
na wschodnim Podlasiu
- m.in. meczety drewniane w Kruszynianach i Bohonikach
- cmentarz tatarski w Kruszynianach
Tykocin - miasteczko na zachód od Białystoku, w dawnej Polsce wa#ny osrodek
władzy królewskiej (m.in. arsenał królewski za czasów króla Zygmunta Augusta);
du#y osrodek kultury #ydowskiej, zniszczonej podczas II wojny swiatowej;
zachowane zabytki (małomiasteczkowy układ urbanistyczny, synagoga z
unikatowym wystrojem wnetrza)
Białowieski Park Narodowy – jedyny obiekt swiatowego dziedzictwa
przyrodniczego UNESCO w Polsce, chroniacy zachowany fragment naturalnej
puszczy srodkowoeuropejskiej
Biebrzanski Park Narodowy - najwiekszy z polskich parków narodowych (blisko
600 km2), ustanowiony w 1993 r. dla ochrony mało zmienionych bagien, łak i
lasów w dolinie srodkowej i dolnej Biebrzy, z bogatym swiatem zwierzat,
głównie ptaków
Narwianski Park Narodowy („polska Amazonia”) – naturalne rozlewiska Narwi
na zachód od Białystoku
Parki narodowe wschodniej Polski
Główne atrakcje turystyczne Polski srodkowej (1)
1. Bazujace na walorach przyrodniczych
Obszary pojezierne – Ziemia Lubuska, Wielkopolska (najdalszy ku południowi
zasieg pasa jezior w Polsce – po okolice Sławy Slaskiej i Leszna)
Mało zmienione przez działalnosc człowieka, zachowujace naturalnosc doliny
rzek nizinnych, chronione w parkach narodowych (Warty, Biebrzy, Narwi)
Du#e obszary lesne, sprzyjajace wypoczynkowi (zwłaszcza jesli poło#one w
sasiedztwie du#ych miast), ale posiadajace tak#e znaczna wartosc
przyrodnicza, w tym w skali europejskiej (parki narodowe: Puszcza
Białowieska, Puszcza Kampinoska)
Miejscowosci uzdrowiskowe z lecznictwem opartym na te#niach solnych
(Ciechocinek, Inowrocław)
Główne atrakcje turystyczne Polski srodkowej (2)
2. Zwiazane z działalnoscia człowieka
Polskie obiekty UNESCO – historyczne centrum Warszawy, odbudowane po
zniszczeniach II wojny swiatowej
Zabytkowe miasta o rodowodzie siegajacym poczatków panstwowosci polskiej
(Gniezno, Poznan, Płock)
„Polski Orient” – wschodnie Podlasie, z przenikaniem kultur polskiej,
białoruskiej, #ydowskiej, tatarskiej
Wa#ne dla dziejów ziem polskich stanowiska archeologiczne, głównie w
Wielkopolsce i na Kujawach (Biskupin, Ostrów Lednicki)
Dziedzictwo industrialne miejscowosci przemysłowych, w ró#ny sposób
zagospodarowywane obecnie (Łódz, Nyrardów)
Geografia turystyczna Polski
Polska południowo-wschodnia:
Góry i wy yny
Zarys wykładu:
1. Srodowisko przyrodnicze – przyrodnicze uwarunkowania rozwoju
turystyki
2. Rys historyczny – krainy historyczne i dziedzictwo kulturowe
3. Wybrane obiekty i regiony – cele podró y turystycznych
4. Główne atrakcje turystyczne Polski południowo-wschodniej
Ukształtowanie terenu i główne jednostki geograficzne (krajobrazowe)
Obszar górski
• Tatry – najwy sze góry w Polsce (2499 m), obszar o rzezbie wysokogórskiej,
ale zbyt niski, aby mogły w nim wystepowac lodowce górskie, jak ma to miejsce
w Alpach. Pozostałoscia wczesniejszego zlodowacenia sa liczne jeziora górskie
(stawy) i specyficzne cechy stoków górskich i dolin, m.in. progi z wodospadami
(np. Wodogrzmoty Mickiewicza).
• Podhale – du a kotlina sródgórska pomiedzy Tatrami a Beskidami, o falistej
rzezbie terenu, stosunkowo gesto zaludniona. W północnej czesci Podhala
ciagnie sie z zachodu na wschód tzw. pas skałkowy, którego najwy sza czescia
sa Pieniny, przeciete przełomem Dunajca.
• Beskidy (Karpaty Zewnetrzne) – zewnetrzna czesc łancucha karpackiego, o
cechach gór srednich (sporadycznie przekraczajace 1500 m n.p.m.; naturalnie
zalesione, wyrównanie linie grzbietowe, bez du ych jezior naturalnego
pochodzenia). Dziela sie na wiele mniejszych jednostek (pasm) o ró nych
nazwach własnych, zwykle polegajacych na dodaniu do wyrazu „Beskid”
odpowiedniego przymiotnika (wyjatki: Bieszczady, Gorce). Od północy Beskidy
zamyka pas pogórzy, o pagórkowatej rzezbie, małym zalesieniu i wysokosciach
na ogół nie przekraczajacych 500 m n.p.m.
Ukształtowanie terenu i główne jednostki geograficzne (krajobrazowe)
Obszar przedgórski i wy ynny
• kotliny podkarpackie – ciag płaskodennych obni en wzdłu brzegu Karpat i
na północ od niego, z dolina Wisły w północnej czesci. Na zachodzie wyró niamy
Kotline Oswiecimska, na wschodzie Kotline Sandomierska. Obie sa stosunkowo
gesto zaludnione i zagospodarowane. Z tego powodu, tak e monotonnego
ukształtowania terenu, walory przyrodnicze i krajobrazowe kotlin
podkarpackich sa uwa ane za przecietne.
• pas wy yn – przebieg równole nikowy (wschód-zachód), na północ od doliny
Wisły i Sanu, z wysokosciami sporadycznie >500 m n.p.m., zwykle w przedziale
300-400 m n.p.m. Pod wzgledem geologicznym jest obszar wystepowania skał
zwiezłych, czesciowo przykrytych młodszymi utworami polodowcowymi.
W pasie wy yn wyró niamy (od zachodu):
- Wy yne Slaska
- Wy yne Krakowsko-Czestochowska
- Wy yne Kielecko-Sandomierska wraz z Górami Swietokrzyskimi
- Wy yne Lubelska z Roztoczem
Przyrodnicze uwarunkowania turystyki na obszarze wy yn
– szansa dla geoturystyki
Geoturystyka – jedna z form turystyki przyrodniczej, której głównym
motywem uprawiania jest zwiedzanie i poznawanie obiektów przyrody
nieo ywionej. Nale a do nich ró ne formy, powstałe w wyniku
procesów geologicznych zachodzacych na lub pod powierzchnia Ziemi.
Przykłady: skałki, jaskinie, wawozy, wodospady, miejsca wystepowania
skamieniałosci, interesujacych skał i minerałów (tak e wulkany)
Oprócz obiektów naturalnych, geoturystyka rozwija sie tak e na
terenie zabytkowych obiektów techniki, zwiazanych z pozyskiwaniem i
przetwarzaniem surowców mineralnych (obiekty górnicze,
kamieniołomy, miejsca przeróbki surowców).
Formy aktywne – poszukiwanie minerałów, skamieniałosci
Polska południowo-wschodnia pod wzgledem historycznym
Historyczna Małopolska – druga obok Wielkopolski kraina uwa ana za kolebke
polskiej panstwowosci w sredniowieczu
Dawna stolica Polski – Kraków, a tak e inne wa ne osrodki miejskie, dzisiaj z
reguły o niskiej randze (Sandomierz, Wislica)
Wschodnie granice Małopolski – kontakt z Rusia (pózniej Ukraina)
przenikanie kultur na pograniczu
Babia Góra – najwy szy poza Tatrami szczyt i masyw górski w Polsce, osiaga
wysokosc 1725 m n.p.m. i wznosi sie ponad 1000 m ponad dna sasiednich dolin.
Wyjatkowo cenne srodowisko przyrodnicze, z niemal nienaruszonym przez
gospodarke człowieka borem swierkowym górnego regla; górne partie stoków i
wierzchowina ponad górna granica lasu
Szczególnie atrakcyjne sa północne zbocza Babiej Góry, znanej tak e jako
Diablak, bedace enklawa rzezby wysokogórskiej i przecinane przez trudny
technicznie szlak pieszy na wierzchołek, tzw. Perc Akademików
Wierzchołek Babiej Góry – znakomity punkt widokowy, przy dobrej pogodzie
widoczne Tatry, Beskid Slaski, a nawet wschodnie partie Sudetów.
Popularne wsród turystów sa nocne wyjscia na szczyt w celu obserwacji
wschodu słonca.
Babiogórski Park Narodowy – ustanowiony w 1954 r. (ale scisła ochrona
pewnych czesci masywu ju w okresie przedwojennym), obecnie na powierzchni
3392 ha, w uznaniu wartosci krajobrazowych, florystycznych, faunistycznych i
przyrody nieo ywionej. Blisko 1/3 to obszar ochrony scisłej.
Range BPN podniosło uznanie go w 1977 r. przez UNESCO za Rezerwat
Biosfery.
Bóbrka koło Krosna (Beskid Niski) – unikatowe muzeum-skansen
górnictwa naftowego
-zało one na terenach, gdzie w połowie
XIX w. podjeto pod kierunkiem Ignacego
Łukasiewicza pierwsze na swiecie
systematyczne poszukiwania ropy
naftowej
- w pózniejszym okresie Beskid Niski był
jednym z głównych osrodków swiatowego
wydobycia ropy naftowej,
wykorzystywanej głównie do celów
ogrzewniczych
- małe zasoby, a pózniej wyczerpanie złó
sprawiły, e obecnie górnictwo naftowe
jest przeszłoscia
Wy yna Krakowsko-Czestochowska (Jura Krakowsko-Czestochowska)
Obszar wy ynny w zachodniej Małopolsce,
na granicy ze Slaskiem, rozciagajacy sie od
doliny Wisły na południu po doline Warty na
północy, o maksymalnej wysokosci 504 m.
Zbudowany w przewadze ze skał
wapiennych wieku jurajskiego (około 150
mln lat temu), tworzacych w dzisiejszym
krajobrazie liczne skaliste wzniesienia –
ostance. Własciwosci wapieni pozwoliły
tak e na powstanie kilkuset jaskin o ró nej
wielkosci.
Graniczne poło enie pomiedzy Małopolska a
Slaskiem oraz walory ukształtowania
terenu sprawiły, e w póznym
sredniowieczu była to wa na rubie
obronna Królestwa Polskiego, a na
skalistych ostancach zbudowano zamki i
stra nice obronne.
Wy yna Krakowsko-Czestochowska – walory srodowiska przyrodniczego
Jar Pradnika koło Ojcowa – najwieksza wsród
głebokich dolin rzecznych o skalistych zboczach,
rozcinajacych wapienny płaskowy .
Dla ochrony tego krajobrazu ustanowiono Ojcowski
Park Narodowy, siegajacy niemal do granic Krakowa
Jaskinia Ciemna koło Ojcowa –
jedno z najwa niejszych
stanowisk archeologicznych na
Wy ynie
Szlak Orlich Gniazd – długodystansowy szlak pieszy z Krakowa do Czestochowy,
łaczacy najwieksze i najlepiej zachowane ruiny sredniowiecznych zamków
warownych, tak e udostepniajacy wiekszosc atrakcji przyrodniczych
Ruiny zamku w Olsztynie
koło Czestochowy
Ruiny zamku Mirów
Ogrodzieniec – najwieksza i najbardziej znana warownia na Szlaku Orlich Gniazd
Tak e miejsce wa ne w historii polskiej turystyki i krajoznawstwa
Główne atrakcje turystyczne Polski południowo-wschodniej (1)
1. Bazujace na walorach przyrodniczych
Tatry – aktywna turystyka górska, piesza w sezonie letnim, narciarska zima,
wspinaczka
Pieniny – spływ Dunajcem bedacy atrakcja w skali europejskiej
Połoniny bieszczadzkie – unikatowy w skali Polski krajobraz łak
wysokogórskich
Turystyka uzdrowiskowa w Beskidach, tak e kilka wa nych miejscowosci
uzdrowiskowych w pasie wy yn (Nałeczów)
Najwieksze nagromadzenie parków narodowych w Polsce (szesc w Karpatach,
trzy w pasie wy yn)
Centra sportów zimowych w ró nych czesciach Beskidów
Główne atrakcje turystyczne Polski południowo-wschodniej (2)
2. Zwiazane z działalnoscia człowieka
Polskie obiekty UNESCO – Kraków z Kazimierzem (pamiatki ydowskie),
kopalnia soli w Wieliczce, zespół drewnianych kosciołów Małopolski, zało enie
kalwaryjne Kalwarii Zebrzydowskiej, renesansowy układ urbanistyczny
Zamoscia
Zabytki techniki – kopalnie soli (Wieliczka, Bochnia), dziedzictwo
przemysłowe Górnego Slaska i Staropolskiego Okregu Przemysłowego
(północne obrze enie Gór Swietokrzyskich)
Zabytkowe miasta o du ej malowniczosci poło enia – m.in. Sandomierz,
Kazimierz Dolny
Liczne wspaniałe rezydencje magnackie (np. Łancut, Krasiczyn, Krzy topór)
Miejscowosci wa ne z punktu widzenia turystyki pielgrzymkowej
(Czestochowa, Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska)
Miejsca pamieci zwiazane z II wojna swiatowa (Oswiecim-Brzezinka,
Majdanek)
Pomniki Historii
Geografia Turystyczna (wykład 5)
Pomnik Historii to szczególna forma ochrony najcenniejszych zabytków
w Polsce. Tytuł Pomnika Historii mo"e otrzymac zabytek nieruchomy o
szczególnej wartosci historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalony w
powszechnej swiadomosci i majacy du"e znaczenie dla dziedzictwa
kulturalnego Polski.
Status Pomnika Historii zabytkom i parkom kulturowym nadaje w drodze
rozporzadzenia Prezydent RP, na wniosek ministra własciwego do spraw
kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Propozycje uznania obiektu za Pomnik Historii − wraz z własciwa
dokumentacja (według obowiazujacego wzoru), zgłaszajacy składa do
Generalnego Konserwatora Zabytków, za posrednictwem i po zaopiniowaniu
przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Departament Ochrony Zabytków kieruje zgłoszenie do Krajowego Osrodka
Badan i Dokumentacji Zabytków w Warszawie, w celu zweryfikowania
danych zawartych w dokumentacji i wydania opinii co do zasadnosci
propozycji uznania obiektu za Pomnik Historii.
Zaopiniowane przez KOBiDZ zgłoszenie Minister Kultury przedkłada Radzie
Ochrony Zabytków (zgodnie z jej kompetencjami, okreslonymi w art. 97
ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).
Po wyra"eniu pozytywnej opinii przez Rade Ochrony Zabytków, Departament
Ochrony Zabytków przekazuje dokumentacje zgłoszenia do KOBiDZ, który
przygotowuje projekt rozporzadzenia Prezydenta RP wraz z uzasadnieniem i
załacznikiem graficznym.
Po dokonaniu analizy projekt rozporzadzenia Prezydenta RP Departament
Ochrony Zabytków przekazuje Ministrowi Kultury do ostatecznej akceptacji
www.kobidz.pl
Pomnikiem Historii moga byc:
1. krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły
budowlane tworzace jednorodne zespoły zabudowy zachowujace pierwotne
funkcje u"ytkowe
2. obiekty architektoniczne i zespoły tych obiektów prezentujace wybitne
wartosci architektoniczne, unikatowe pod wzgledem rozwiazan
projektowych, jednorodne stylowo, zawierajace historyczny badz
artystyczny wystrój
3. zabytki gospodarki i przemysłu reprezentujace tradycyjne lub unikalne
dziedziny działalnosci typowe dla ziem polskich, posiadajace zachowane
dawne urzadzenia produkcyjne, zachowane w historycznych układach
urbanistycznych
4. obiekty budownictwa obronnego
5. parki i ogrody o wybitnych walorach kompozycyjnych, krajobrazowych i
przyrodniczych
6. cmentarze o historycznym układzie przestrzennym, z wybitnymi dziełami
sztuki kamieniarskiej, skrywajace prochy wybitnych Polaków lub bedace
swiadkami wa"nych wydarzen historycznych
7. miejsca pamieci najwa"niejszych wydarzen lub postaci historycznych - w
tym swiadectwa wielokulturowosci dawnej Polski
8. wykopaliska archeologiczne
Na liscie Pomników Historii znajduja sie polskie obiekty zaliczone
w poczet Swiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO
1. Zabytkowy układ urbanistyczny Krakowa
2. Kopalnia soli i Muzeum ;up Solnych w Wieliczce
3. Zespół urbanistyczno-architektoniczny Zamoscia
4. Zamek krzy"acki w Malborku
5. Zespół urbanistyczno-architektoniczny Starego Miasta i Nowego
Miasta w Toruniu
6. Kalwaria Zebrzydowska
7. Zespół urbanistyczno-architektoniczny Warszawy (z Traktem
Królewskim i Wilanowem)
8. Mu"akowki Park Krajobrazowy w Łeknicy
9. Hala Stulecia we Wrocławiu
I. Pomniki historii najdawniejszej
1. Prehistoryczna osada w Biskupinie na Kujawach
2. Ostrów Lednicki koło Gniezna – osrodek plemienny Polan
3. Neolityczna kopalnia krzemienia w Krzemionkach Opatowskich
II. Sredniowieczne i nowo7ytne układy urbanistyczno-architektoniczne
1. Stare Miasto w Gdansku
2. Historyczne centrum Wrocławia
3. Zespół urbanistyczno-architektoniczny Kazimierza Dolnego
4. Stare Miasto w Chełmnie
5. Historyczne centrum Lublina
6. Historyczne centrum Poznania
(Kraków, Warszawa, Torun, Zamosc)
III. Zabytki sakralne najwy7szej rangi (architektonicznej i duchowej)
1. Zespół klasztorny Paulinów na Jasnej Górze w Czestochowie
2. Katedra w Gnieznie
3. Zespół katedralny we Fromborku
4. Zespół architektoniczny Legnickiego Pola
5. Dawne opactwo Cystersów w Krzeszowie
6. Zespół przyrodniczo-kulturowy Góry Swietej Anny na Opolszczyznie
7. Zespół katedralny w Kamieniu Pomorskim
8. Zespół klasztorny Filipinów w Gostyniu
9. Opactwo cysterskie w Ladzie
10. Zespół klasztorny Bernardynów w Le"ajsku
IV. Zabytki architektury rezydencjonalnej
1. Pałac w Kozłówce
2. Pałac w Łancucie
V. Zabytki techniki
1. Kopalnia soli w Bochni
2. Zabytkowa kopalnia rud srebra w Tarnowskich Górach
3. Kanał Augustowski
(kopalnia soli w Wieliczce)
VI. Miejsca bitew i obiekty militarne
1. Westerplatte w Gdansku
2. Teren historycznej bitwy pod Racławicami
3. Twierdza górska w Srebrnej Górze
Pomniki historii szerzej omówione na wykładzie:
Biskupin
Zespół urbanistyczny Chełmna
Katedra w Gnieznie
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Góry Swietej Anny
Zabytkowa kopalnia srebra w Tarnowskich Górach
Teren bitwy pod Racławicami (oraz Panorama Racławicka
Góra Swietej Anny
1
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Europy (1)
Pytania i zagadnienia egzaminacyjne
• Jakie regiony turystyczne sa wyró niane w Europie?
• Jakie sa kryteria wyró niania regionów turystycznych?
• Na czym polega specyfika warunków naturalnych poszczególnych
regionów? Dla jakich form turystyki sa one sprzyjajace, a dla
jakich nie?
• Jakie sa główne walory turystyczne poszczególnych regionów
europejskich?
• Jakie sa najwieksze atrakcje przyrodnicze Europy?
• Jakie sa główne atrakcje i walory turystyczne najwiekszych
miejskich osrodków turystycznych w Europie (Londyn, Pary ,
Madryt, Amsterdam, Rzym, Wieden, Praga, Ateny, Moskwa)?
2
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Przyczyny atrakcyjnosci turystycznej Europy
- znaczne zró nicowanie warunków srodowiska przyrodniczego
a) krajobrazowe
- obszary górskie (m.in. Alpy, Pireneje, Karpaty, G. Skandynawskie,
Apeniny, Góry Dynarskie)
- wybrze a ró nego typu (np. fiordowe – Norwegia; piaszczyste, z pla ami
– Morze Bałtyckie, Morze Czarne; z licznymi przybrze nymi
wysepkami – Chorwacja, Grecja, Szwecja, Finlandia)
- pojezierza i du e kompleksy lesne (np. północne Niemcy, północna
Polska, Litwa, Szwecja, Finlandia)
- doliny rzeczne, w tym przełomowe (np. dolina Renu, dolina Dunaju
w Austrii i na Wegrzech)
- zjawiska wulkaniczne (pd. Włochy, niektóre wyspy greckie, Islandia)
b) klimatyczne
- na południu ciepły klimat sródziemnomorski, sprzyjajacy turystyce
wypoczynkowej przez 6 miesiecy w roku
- w zachodniej Europie łagodny klimat umiarkowany w odmianie
oceanicznej, pozwalajacy na rozwój turystyki krajoznawczej tak e w
okresie zimowym
- na północy klimat subpolarny – „przedpole Arktyki”
- odmiany klimatu górskiego, zapewniajace dobre warunki sniegowe przez
wiele miesiecy w roku
3
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Przyczyny atrakcyjnosci turystycznej Europy
- bogata przeszłosc historyczna
a) korzenie w cywilizacji antycznej
- staro ytna Grecja i kolonizacja basenu Morza Sródziemnego
- Imperium Rzymskie, obejmujace niemal cała współczesna Europe
zachodnia i południowa (tak e północna Afryke i Bliski Wschód)
b) okres sredniowiecza
- znaczne rozdrobnienie polityczne liczne organizmy panstwowe,
kształtujace swoja odrebnosc
- materialne dowody potegi politycznej i gospodarczej, w du ej mierze
przetrwałe do dzisiaj (zamki, katedry, miejscowosci obronne)
c) okres nowo ytny
- epoka wielkich odkryc geograficznych, a nastepnie kolonializmu – wzrost
zamo nosci panstw i import obiektów materialnych tworzonych przez inne
cywilizacje (m.in. rozwój zbiorów muzealnych – Muzeum Brytyjskie w
Londynie, Luwr w Pary u)
- Europa południowo-wschodnia pod czasowym panowaniem tureckim
wpływy islamskich wzorców kulturowych i religijnych
- czeste wojny pomiedzy panstwami (liczne pamiatki po działaniach
militarnych: pola bitew, twierdze, pasy umocnien)
- od konca XVIII w. rewolucja przemysłowa – rozwój przemysłu (liczne
obiekty dziedzictwa przemysłowego jako obecny przedmiot turystyki
industrialnej)
4
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Przyczyny atrakcyjnosci turystycznej Europy
- znaczne zró nicowanie narodowosciowo-polityczno-kulturowe
a) Europa jako mozaika narodowosci i kultur
- wielosc narodów i grup etnicznych
- zró nicowanie jezykowe (główne grupy jezykowe: romanska,
germanska, słowianska, ugrofinska)
- w przeszłosci czeste zmiany granic panstwowych – przenikanie kultur,
materialne dowody ró nych stref wpływów
- zró nicowanie kulturowo-religijne (chrzescijanstwo obrzadku katolickiego
– Europa srodkowa i południowa; protestanckiego – Europa północna i
północno-zachodnia; ortodoksyjnego (prawosławnego) – Europa
wschodnia, Bałkany; islam – czesc Bałkanów; religie grup napływowych)
b) Europa jako mozaika ponad 40 panstw
- du e panstwa silnie zró nicowane wewnetrznie – odrebnosc regionów
(np. Hiszpania, Włochy, Francja); niekiedy po rozwój tendencji
separatystycznych (np. Hiszpania – przykład Kraju Basków i Katalonii; w
przeszłosci rozpad Czechosłowacji i Jugosławii)
- wpływ przeszłosci kolonialnej na dzien dzisiejszy niektórych panstw
(imigracja z byłych kolonii, przenoszenie wzorców kulturowych)
- panstwa małe (Monako, Andorra, San Marino, Liechtenstein, Watykan)
- aktualne scieranie sie tendencji unifikacyjnych i podkreslania odrebnosci
regionów („Europa regionów”, „małe ojczyzny”)
1
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Europy (2)
Regiony turystyczne Europy wg UNWTO
(World Tourism Organization)
Europa Północna
Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Islandia, Wielka Brytania, Irlandia
Europa Zachodnia
Austria, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Liechtenstein,
Szwajcaria
Europa Srodkowa i Wschodnia
Czechy, Wegry, Polska, Słowacja, Rumunia, Bułgaria, Serbia, Czarnogóra,
Bosnia, Albania, Litwa, Łotwa, Estonia, Rosja, Białorus, Ukraina, Mołdawia
Europa Południowa
Portugalia, Hiszpania, Włochy, Andorra, Malta, San Marino, Słowenia,
Chorwacja, Macedonia, Grecja
2
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Europy (wg Z. Kruczka)
Region północnoeuropejski (skandynawski)
Region bałtycki
Region Wysp Brytyjskich
Region zachodnioeuropejski
Region alpejski
Region srodkowoeuropejski
Region wschodnioeuropejski
Region czarnomorski
Region sródziemnomorski
- pirenejski
- zachodniego Sródziemnomorza
- adriatycko-bałkanski
- wschodniego Sródziemnomorza
Uwaga!
Wg tej klasyfikacji poszczególne regiony turystyczne obejmuja panstwa, nie
regiony w obrebie panstw. Konsekwencje takiego podejscia zostana
przedstawione na dwóch przykładach na kolejnym slajdzie.
3
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Przykład Francji
Wg klasyfikacji regionów autorstwa Z. Kruczka Francja nale:y do zachodnioeuropejskiego
regionu turystycznego, wraz z Niemcami i krajami Beneluksu.
Tymczasem czesc pd.-wsch. Francji to Alpy (a wiec logiczna byłaby przynale:nosc
do regionu alpejskiego), a jednym z głównych regionów turystycznych we Francji
jest wybrze:e Morza Sródziemnego (a wiec logiczna byłaby przynale:nosc do
regionu sródziemnomorskiego). Warunki przyrodnicze we Francji południowej,
północnej i alpejskiej znacznie ró:nia sie od siebie; wystepuje te: istotne
zró:nicowanie kulturowe.
Przykład Hiszpanii
Hiszpania jest zaliczana do regionu sródziemnomorskiego i na rynku turystycznym
czesto kojarzona własnie z wybrze:em Morza Sródziemnego (kolejne odcinki
wybrze:a – Costa, masowa turystyka wypoczynkowa).
Tymczasem północno-zachodnia czesc Hiszpanii, poło:ona nad Atlantykiem
(Galicja, Kraj Basków), jest diametralnie odmienna, tak pod wzgledem
klimatycznym (lata czesto chłodne i pochmurne), jak i kulturowym.
Wydzielanie regionów turystycznych jako zbiorów panstw jest
podyktowane wzgledami praktycznymi – sposobem zbierania i
agregowania danych na potrzeby statystyki, nie odzwierciedlajac
faktycznego zró+nicowania poszczególnych panstw w aspekcie
turystycznym.
4
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region północnoeuropejski (1)
1. Dania
2. Szwecja
3. Norwegia
4. Finlandia
5. Islandia
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- umiarkowanie ciepłe lato, chłodne i snie:ne zimy, wysokie opady w zachodniej
czesci regionu (klimat oceaniczny; Bergen w Norwegii – około 4000 mm rocznie);
- obszary górskie w czesci zachodniej, rozległe tereny lesne, liczne jeziora, na
północy tundra;
- bardzo urozmaicone wybrze:a: fiordowe w czesci zachodniej, szkierowe (liczne
małe skaliste wysepki) na Bałtyku, piaszczyste pla:e (Dania);
- długie dnie w lecie („dzien polarny” poza kołem podbiegunowym), bardzo
krótkie w zimie;
- Islandia – unikatowe cechy srodowiska przyrodniczego w skali Europy: liczne
aktywne wulkany, gejzery, du:e czasze lodowe;
- nale:acy do Norwegii arktyczny archipelag Svalbard, z główna wyspa
Spitsbergenem – miejsce rozwoju ekskluzywnej turystyki poznawczej (jedno z
najłatwiej osiagalnych miejsc w Arktyce).
5
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region północnoeuropejski (2)
Główne atrakcje turystyczne i potencjał turystyczny:
- wybrze:a fiordowe (Norwegia), tundra (finska i szwedzka Laponia);
- Góry Skandynawskie: liczne parki narodowe i rezerwaty przyrody, lodowce i
czasze lodowe;
- liczne jeziora, kanały, urozmaicona linia brzegowa turystyka wodna
- dziedzictwo historyczne:
* zabytki architektury, głównie w du:ych miastach (Sztokholm,
Kopenhaga, Oslo, Göteborg, Helsinki);
* unikatowe budownictwo drewniane (koscioły norweskie);
* wybitne muzea (Sztokholm – Skansen (najstarszy na swiecie),
muzeum okretu Vasa; Oslo – muzeum Wikingów);
* sztuka naskalna – ryty z okresu przed-wikinskiego
- zabytki architektury ludowej i folklor (Laponia);
- bogata oferta kulturalna, głównie w wielkich miastach;
- dziedzictwo przemysłowe (Szwecja – wielkie kopalnie rud :elaza udostepniane
do zwiedzania, hutnictwo szkła);
- oferta dla dzieci (Dania – Legoland k. Billund; Finlandia – Rovaniemi i Swiety
Mikołaj).
1
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Europy (3)
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- chłodne lato, łagodne zimy, wysokie opady (zwłaszcza w Irlandii i zachodniej
Szkocji – wpływ klimatu oceanicznego) i przecietnie du#e zachmurzenie;
- urozmaicony krajobraz: góry na północy (Highlands w Szkocji, Penniny w Anglii,
Snowdonia w Walii), wy#yny w czesci srodkowej i na zachodzie, równiny na
wschodzie; w Irlandii równinne wnetrze, górzyste obrze#e;
- obszary górskie, mimo niewielkiej wysokosci bezwzglednej (najwy#szy Ben Nevis
w Szkocji – 1343 m n.p.m.), w wielu miejscach o charakterze gór wysokich,
niebezpiecznych w zimie
- przewaga terenów bezlesnych (efekt wyciecia lasów), wieksze obszary lesne
efektem sztucznych nasadzen, bez wielkich wartosci przyrodniczych; du#e obszary
zajete przez wrzosowiska i torfowiska (zwłaszcza w Irlandii);
- urozmaicona linia brzegowa, długie odcinka wybrze#a klifowego; archipelagi na
północ i zachód od Wielkiej Brytanii (Hebrydy, Orkady, Szetlandy).
Region Wysp Brytyjskich (1)
1. Irlandia
2. Wielka Brytania
Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Północna
2
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region Wysp Brytyjskich (2)
Główne atrakcje turystyczne:
- góry i wybrze#a jako atrakcje krajobrazowe (gł.
Szkocja i Irlandia), w tym obiekty z listy UNESCO –
m.in. wybrze#e Dorset w Anglii i bazaltowa Grobla
Olbrzyma (Giant’s Causeway) w Irlandii Północnej;
- liczne obiekty krajoznawcze i zabytki architektury
od czasów neolitu (np. Stonehenge), przez czasy
rzymskie (np. Wał Hadriana w pn. Anglii), okres
sredniowiecza (gotyckie katedry, dawne opactwa,
zamki), czasy ekspansji kolonialnej (posiadłosci
szlacheckie) i rewolucji przemysłowej (szczególne
bogactwo zabytków techniki) po współczesnosc
(nowoczesna architektura – np. Docklands i London
Eye w Londynie);
- miasta – główne osrodki turystyczne (Londyn,
Oxford, Cambridge, Edynburg, Dublin);
- wysokiej klasy obiekty muzealne (Londyn –
Muzeum Brytyjskie, National Gallery, Muzeum
Historii Naturalnej);
- bogata oferta kulturalna (gł. Londyn, festiwal
teatralny w Edynburgu).
Katedra w Exeter – typowy przykład
sredniowiecznej katedry angielskiej
fot. P. Migon
3
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- umiarkowanie ciepłe lato, łagodne zimy, ale z obfitymi opadami deszczu,
silnymi wiatrami i du#ym zachmurzeniem (wyjatek: pd. Francja – znacznie
cieplejsza);
- obszary górskie na południu (Alpy, Pireneje, Masyw Centralny, Sredniogórze
Niemieckie), niziny na północy, w północnych Niemczech obszary pojezierne;
- Holandia – du#a czesc kraju poło#ona poni#ej poziomu morza (najni#szy punkt:
6,7 m pod poziomem morza, k. Rotterdamu);
- gesta siec rzek i kanałów, w wiekszosci #eglownych – dobre warunki do rozwoju
turystyki wodnej;
- lasy zajmuja niewielkie obszary (efekt wyciecia);
- morza: raczej zimny Atlantyk, ciepłe Morze Sródziemne; wybrze#a w
przewadze niskie, z piaszczystymi pla#ami, skaliste w Normandii i Bretanii
(Francja).
Region zachodnioeuropejski (1)
1. Francja
2. Belgia
3. Holandia
4. Luksemburg
5. Niemcy
4
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region zachodnioeuropejski (2)
Główne atrakcje turystyczne:
- obszary górskie: urozmaicony krajobraz gór srednich (Masyw Centralny, pasma
górskie Niemiec) i gór wysokich (Alpy, Pireneje), w Alpach lodowce; dobre
warunki do rozwoju turystyki pieszej, sportów zimowych i wspinaczki;
- wybrze#e Morza Sródziemnego (Francja) – rozwój turystyki wypoczynkowej;
- nizinne obszary Holandii, Belgii, Niemiec – popularna turystyka rowerowa
(dobrze dostosowana infrastruktura);
- rzeki, jeziora i kanały popularna #egluga sródladowa;
- bogate dziedzictwo historyczne:
* pamiatki z czasów celtyckich (Bretania) i rzymskich;
* liczne zabytki z czasów sredniowiecza (zamki – np. dolina Loary,
francuskie katedry, opactwa) i pózniejszych (architektura mieszczanska,
rezydencje pałacowe);
* obiekty turystyki industrialnej i militarnej (np. linia Maginota we
Francji);
- du#e miasta jako wielkie centra turystyczne (Pary#, Amsterdam, Bruksela,
Monachium, Berlin);
- słynne muzea i kolekcje sztuki: Pary# – Luwr, d’Orsay; Amsterdam –
Rijksmuseum; Monachium – Pinakoteka; Berlin – Muzeum Pergamonskie;
- bogata oferta kulturalna, liczne imprezy (np. Oktoberfest – Monachium);
- kuchnia jako przedmiot promocji turystycznej, kultura wina (zwłaszcza
Francja).
1
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Europy (4)
Region srodkowoeuropejski (1)
1. Polska
2. Czechy
3. Słowacja
4. Wegry
Uwaga!
Pojecie Europy Srodkowej jest bardzo niejednoznaczne i spotykane w ró'nych
kontekstach. Przykładowo, w literaturze niemieckiej od dawna funkcjonuje pojecie
Mitteleuropa, obejmujace takie panstwa jak Niemcy, Austrie i Szwajcarie. Polska i
inne panstwa wymienione wy'ej były (czesto wcia' sa) zaliczane do Europy
Wschodniej- to do pewnego stopnia „spadek” po czasach podziału kontynentu na
zachodni blok panstw o gospodarce rynkowej i wschodni blok panstw
socjalistycznych. W niektórych ujeciach do Europy Srodkowej zalicza sie te'
dawne panstwa socjalistyczne poło'one na Bałkanach: Rumunie i Bułgarie.
Zaliczenie do regionu srodkowoeuropejskiego Polski, Czech, Słowacji i Wegier jest
najbli'sze kryterium geograficznemu.
2
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- klimat przejsciowy, z du'a zmiennoscia zarówno w skali roku, jak i pomiedzy
poszczególnymi latami, w okresie letnim na południu dosc ciepły, zimy na
przemian surowe i lekkie;
- w Polsce i na Wegrzech gł. niziny – monotonny krajobraz rolniczy, choc z
elementami naturalnych stepów na Wegrzech (puszta), pierwotnych lasów
mieszanych (Puszcza Białowieska) i rozległych bagien i rozlewisk (dolina Biebrzy)
w Polsce;
- Republika Czeska i Słowacja to kraje wy'ynno-górzyste, z najwy'szym szczytem
Gerlach w Tatrach słowackich (2655 m n.p.m.); w Polsce góry tylko na południu,
na Wegrzech najwy'sze wzniesienie w górach Matra zaledwie 1015 m n.p.m.;
- echem niedawnej działalnosci wulkanicznej
sa liczne zródła termalne na Słowacji
i Wegrzech;
- rozległe pojezierza w pn. czesci regionu,
w czesci południowej tylko du'e jezioro
Balaton na Wegrzech („wegierskie morze”)
– bardzo popularny obszar turystyczny;
- Polska jest jedynym krajem z tej grupy
posiadajacym dostep do morza.
Krajobraz Tatr Wysokich na Słowacji
fot. P. Migon
Region srodkowoeuropejski (2)
3
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Główne atrakcje turystyczne:
- obszary górskie Polski, Czech i Słowacji (m.in. Karkonosze, Jesioniki, Szumawa,
Beskidy, Tatry, Mała Fatra, Wielka Fatra) turystyka piesza i sporty zimowe
(mo'liwosci rozwoju limitowane warunkami klimatycznymi);
- na Słowacji, Wegrzech i w Czechach – liczne jaskinie udostepnione do
zwiedzania, z bogata szata naciekowa i podziemnymi rzekami;
- pojezierza Polski północnej turystyka wodna (kajakarstwo, 'eglarstwo)
- liczne kapieliska termalne (Słowacja – m.in. Pieszczany, Wegry – m.in.
Hajduszoboszlo, Guyla, Harkany)
- bogate dziedzictwo historyczne (zabytki architektury, w tym Czechy – liczne
zamki i zało'enia pałacowe, zabytkowe miasta o sredniowiecznym rodowodzie;
Polska – zabytki architektury drewnianej, obiekty rezydencjonalne, architektura
sakralna z ró'nych epok) i zró'nicowanie kulturowe z elementami folkloru,
odzwierciedlajace zró'nicowanie narodowosciowe (m.in. dziedzictwo 'ydowskie –
Kraków, Praga; romskie);
- du'e miasta jako znaczace centra turystyczne w skali europejskiej:
* Praga – zamek Hradczany, Most Karola na Wełtawie, Stare Miasto,
dawna dzielnica 'ydowska, architektura secesji;
* Budapeszt – zamek w Budzie, kapieliska termalne, gmach Parlamentu,
przełom Dunaju na północ od miasta;
* Kraków – Wawel, Stare Miasto z Kosciołem Mariackim i Sukiennicami,
Uniwersytet Jagiellonski, dawna dzielnica 'ydowska Kazimierz.
Region srodkowoeuropejski (3)
4
Region bałtycki (1)
1. Litwa
2. Łotwa
3. Estonia
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- umiarkowanie ciepłe lato, chłodne i snie'ne zimy;
- obszary nizinne, du'e powierzchnie lesne, na Litwie i w Estonii liczne jeziora
pochodzenia polodowcowego;
- długie piaszczyste pla'e, ale temperatura wody dosc niska;
- długie dnie w lecie, krótkie w zimie.
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Niemen w Druskiennikach (Litwa)
fot. P. Migon
5
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region bałtycki (2)
Główne atrakcje turystyczne:
- wybrze'a, w tym archipelag wysp estonskich
(Sarema i Hiuma) i Mierzeja Kuronska z ruchomymi
wydmami na Litwie – park narodowy i obiekt z listy
UNESCO;
- wzgórza polodowcowe: parki narodowe i rezerwaty
przyrody, mało zniszczona przyroda;
- znane uzdrowiska (Litwa): Druskienniki, Palanga
- dziedzictwo historyczne: zabytki architektury,
głównie w du'ych miastach
* Tallinn – stare miasto z gotyckimi
kosciołami i bardzo dobrze zachowanymi
murami miejskimi
* Ryga – stare miasto, architektura secesji
* Wilno – liczne obiekty sakralne;
- historyczne wiezy z Polska i polskie dziedzictwo
kulturalne (zwłaszcza na Litwie, w Wilnie i okolicach
– cmentarz na Rosie, Ostra Brama, pamiatki
zwiazane z Adamem Mickiewiczem)
Swinskie uszy – specjalnosc kuchni litewskiej
fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region czarnomorski (1)
1. Bułgaria
2. Rumunia
3. Mołdawia
4. Ukraina
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- klimat typu kontynentalnego: lato ciepłe i suche,
zima – zwłaszcza na Ukrainie – surowa;
- ciepłe Morze Czarne; wybrze(a w znacznej
mierze piaszczyste, rozległe pla(e;
- obszary górskie w Rumunii (Karpaty), Bułgarii
(Riła, Pirin – przekraczaja wysokosc 2900 m
n.p.m.) i czesciowo na Ukrainie (Karpaty
Ukrainskie, Góry Krymskie);
- na Ukrainie rozległe obszary równinne, stepowe
- doliny wielkich (eglownych rzek (Dunaj, Dniepr),
z unikatowa pod wzgledem przyrodniczym delta
Dunaju
Czynny wulkan błotny w Karpatach rumunskich
fot. P. Migon
Regiony turystyczne Europy (4)
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region czarnomorski (2)
Główne atrakcje turystyczne:
- wybrze(e Morza Czarnego, z licznymi osrodkami turystycznymi w Bułgarii (m.in.
Słoneczny Brzeg, Złote Piaski), Rumunii (m.in. Mamaia) i na Ukrainie (Krym –
Jałta, Ałuszta);
- generalnie mało zagospodarowane obszary górskie, z zachowana pierwotna
przyroda i tradycyjnym stylem (ycia i gospodarowania, w tym góry Pirin w Bułgarii
– wpisane na liste UNESCO;
- zabytki architektury i pomniki kultury zwiazane z chrzescijanstwem obrzadku
wschodniego i islamem (koscioły i klasztory prawosławne, zabytki sztuki ruchomej,
meczety, łaznie tureckie);
- pamiatki materialne zwiazane z polska obecnoscia na terenie dzisiejszej
zachodniej Ukrainy, w niewielkim zakresie w Rumunii (Bukowina);
- kultura ludowa;
- główne miejscowosci i regiony turystyczne:
* Ukraina – Kijów, Lwów, Krym, pasmo górskie Czarnohora (Karpaty);
* Rumunia – Transylwania (Siedmiogród) – „kraina wampirów i Drakuli”,
Bukowina, Bukareszt, delta Dunaju;
* Bułgaria – wybrze(e Morza Czarnego, góry Riła i Pirin, Sofia.
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region wschodnioeuropejski
1. Rosja
2. Białorus
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- klimat kontynentalny: ciepłe i na ogół suche lato, długa i mrozna zima;
- przewaga obszarów nizinnych i równinnych, góry na wschodzie (Ural – góry
srednie) i południu (Kaukaz – góry wysokie, z lodowcami, najwy(szy szczyt Elbrus
– 5642 m n.p.m., niekiedy uwa(any za najwy(szy szczyt Europy);
- krajobraz stepowy na południu, lasy na północy (tajga);
- najbardziej na północ poło(ona czesc europejskiej Rosji znajduje sie poza kołem
podbiegunowym.
Główne atrakcje turystyczne:
- znaczne obszary o mało zmienionej, dziewiczej przyrodzie (zwłaszcza na
północy – lasy tajgi; Polesie na Białorusi);
- obszary górskie (Kaukaz) [obecnie mniej popularne z uwagi na niestabilna
sytuacje polityczna w autonomicznych republikach kaukaskich];
- miasta jako wielkie centra turystyczne, z cennymi zabytkami architektury i
muzeami (Sankt Petersburg – muzeum Ermita(, pałace Carskie Sioło i Peterhof,
Moskwa - Kreml, miasta tzw. Złotego Pierscienia, z cennymi zabytkami
architektury sakralnej);
- polskie pamiatki (gł. Białorus - Grodno).
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region alpejski (1)
1. Szwajcaria
2. Austria
3. Słowenia
Cechy srodowiska przyrodniczego:
- wysokie góry (wys. powy(ej 3000 m n.p.m., max
4807 m n.p.m. – Mont Blanc na granicy Francji i
Włoch), ze skalistymi graniami i szczytami, w tym
słynne szczyty Matterhorn i Eiger (Szwajcaria) oraz
pasmo Dolomitów (Włochy);
- liczne lodowce, obecnie wskutek zmian klimatu
szybko zmniejszajacych swój zasieg;
- górskie i przedgórskie jeziora polodowcowe (m.in.
znane jeziora północnych Włoch: Garda i Como);
- w wapiennych czesciach Alp długie i głebokie
jaskinie, niektóre udostepnione do zwiedzania;
- stosunkowo ciepłe wiosna i lato, snie(ne zimy
długi sezon uprawiania sportów zimowych.
(tak(e fragmenty Niemiec, Francji i Włoch)
Lodowiec Mer de Glace („morze lodu”)
w Alpach Francuskich koło Chamonix
fot. P. Migon
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Region alpejski (2)
Główne atrakcje turystyczne:
- urozmaicony krajobraz górski: doskonałe warunki do uprawiania turystyki pieszej
i wspinaczki; równoczesnie bardzo dobre zagospodarowanie turystyczne:
* liczne osrodki wczasowe działajace w sezonie letnim i zimowym,
* gesta siec szlaków turystycznych i schronisk górskich,
* liczne koleje linowe i zebate w wysokie partie gór,
* gesta siec dróg kołowych, w tym wprowadzajacych na wysokie przełecze
i poprowadzonych długimi tunelami,
* wiele osrodków narciarskich (m.in. Chamonix, Davos, St. Moritz,
Innsbruck, Cortina d’Ampezzo, Garmisch-Partenkirchen)
- Wachau – przełomowa dolina Dunaju w Austrii (opactwo Melk, sredniowieczne
zamki, scie(ki winne);
- długotrwała pokrywa snie(na i lodowce pozwalaja na uprawianie sportów
zimowych we wszystkich krajach alpejskich od póznej jesieni do póznej wiosny;
- zabytki architektury i muzea, głównie w du(ych miastach
* Wieden – Katedra Sw. Szczepana, Hofburg, Schönbrunn, wesołe
miasteczko Prater
* Salzburg – pamiatki zwiazane z (yciem i twórczoscia Wolfganga
Amadeusza Mozarta
* historyczne miasta Szwajcarii: Zurych, Genewa, Lozanna, Lucerna
1
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Europy (5)
Region sródziemnomorski
Pirenejski
Portugalia*
Hiszpania
Zachodniosródziemnomorski
Włochy z San Marino i
Watykanem
Malta, Monako
Adriatycko-bałkanski
Chorwacja, Serbia, Bosnia,
Czarnogóra, Macedonia
Albania, Grecja
Wschodniosródziemnomorski
Turcja
Cypr
Region sródziemnomorski – obok wschodnioeuropejskiego najwiekszy i
najbardziej zró)nicowany wewnetrznie region turystyczny Europy (stad dalszy
podział)
Za wspólnym potraktowaniem przemawiaja:
- wzgledy geograficzno-przyrodnicze (poło)enie nad Morzem Sródziemnym,
warunki klimatyczne, roslinnosc);
- wspólne dziedzictwo historyczno-kulturowe siegajace czasów antycznych.
Zabytki greckie: Grecja (Ateny,
Peloponez), Azja Mniejsza, Sycylia,
pd. czesc Półwyspu Apeninskiego
Zabytki rzymskie: Włochy (Rzym), pd.
Francja, pd. Hiszpania, Azja Mniejsza; tak)e
Bliski Wschód, Libia, Tunezja, Algieria
* Uwaga: Portugalia jest zaliczana do tego regionu, mimo e nie le y nad M. Sródziemnym
2
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Subregion pirenejski
(Portugalia, Hiszpania)
Główne atrakcje turystyczne:
- wybrze)e z ciepła woda i piaszczystymi pla)ami, liczne osrodki turystyczne z
przeznaczeniem na turystyke masowa (Hiszpania: Costa Brava, Costa Dorada, Costa
del Azahar, Costa Blanca, Costa del Sol [odcinki wybrze)a wymienione z północy na
południe], Baleary – Majorka, Minorka, Ibiza; Portugalia: Algarve);
- obszary górskie – Pireneje, z licznymi parkami narodowymi;
- zabytki architektury z ró)nych okresów przeszłosci
Półwyspu Iberyjskiego:
* rzymskie (Merida),
* mauretanskie (Granada - Alhambra,
Kordowa – wielki meczet Mezquita),
* hiszpanskie (Sewilla, Toledo, Avila,
Santiago de Compostela, Zaragoza,)
* portugalskie (Lizbona, Porto)
- muzea (Madryt: Prado; Bilbao – muzeum
Guggenheima; Lizbona – fundacja Gulbekiana)
- obiekty architektury współczesnej
(Barcelona – A. Gaudi: kosciół Sagrada Familia)
- elementy kultury ludowej i folkloru (corridy,
flamenco, procesje wielkanocne)
Alhambra w Granadzie – fragment Dziedzinca Lwów
fot. P. Migon
3
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Subregion Zachodniosródziemnomorski
(Włochy z San Marino i Watykanem, Malta, Monako)
Główne atrakcje turystyczne:
- wybrze)e Morza Adriatyckiego i Tyrrenskiego, z licznymi osrodkami
turystycznymi i długim sezonem wypoczynkowym;
- południowe stoki Alp, z osrodkami sportów zimowych (np. w Dolomitach);
- czynne wulkany (Wezuwiusz, Etna na Sycylii, Wyspy Eolskie – Stromboli i
Vulcano)
- stanowiska archeologiczne najwy)szej klasy, zwiazane z dziedzictwem greckim i
rzymskim (Rzym – Forum Romanum, Pompeje, Agrigento na Sycylii, Pestum)
- miasta jako wielkie centra turystyczne, z licznymi zabytkami architektury
najwy)szej klasy swiatowej:
* Rzym – bazylika Sw. Piotra, Muzea Watykanskie, Forum Romanum,
Panteon, Mauzoleum Hadriana (Zamek Anioła), termy, Via Appia,
* Florencja – katedra i baptysterium, galeria Uffizi,
* Wenecja – Canale Grande, plac Sw. Marka, katedra, Pałac Do)ów,
* Mediolan – katedra, „Ostatnia Wieczerza” Leonardo da Vinci, La Scala,
* dalsze zabytkowe miasta (wybór): Rawenna, Padwa, Siena, Bolonia,
- Malta – unikatowy zespół obiektów architektury obronnej z XVI-XVIII w.;
- miejsca turystyki religijnej i pielgrzymkowej: Watykan, Rzym, Asy);
4
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Subregion Adriatycko-bałkanski
(Chorwacja, Serbia, Bosnia, Czarnogóra,
Macedonia, Albania, Grecja)
Główne atrakcje turystyczne – kraje dawnej Jugosławii
- malownicze wybrze)e adriatyckie, z licznymi wyspami i zatokami, wysoka
temperatura wody – sprzyja wypoczynkowi i turystyce wodnej;
- obszary górskie Gór Dynarskich, z mało zmieniona przyroda (m.in. park
narodowy Durmitor w Czarnogórze) turystyka aktywna;
- jaskinie i inne formy krasu (Jeziora Plitvickie, wodospady rzeki Krk);
- zabytkowe miasta, z obiektami architektury od czasów rzymskich po XIX w.
(Split, Dubrownik, Zagrzeb).
Główne atrakcje turystyczne – Grecja
- ciepłe Morze Sródziemne i Egejskie, z długim sezonem wypoczynkowym (gł.
Grecja północna, Wyspy Jonskie i Wyspy Egejskie – Kreta, Rodos, Kos);
- niepowtarzalna atmosfera wysp na Morzu Egejskim, na których nie rozwineła
sie turystyka masowa;
- zabytki architektury i pomniki kultury od czasów staro)ytnej Grecji (Ateny –
Akropol z Partenonen, Agora; Mykeny, Delfy, Knossos na Krecie) przez
Bizancjum (Mistra, monaster Athos), panowanie tureckie po czasy współczesne
- unikatowe obiekty przyrodnicze: dawny wulkan Santorini, wawóz Samaria na
Krecie, Meteory, Olimp;
- kuchnia sródziemnomorska i kultura wina.
5
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Główne atrakcje turystyczne:
- wybrze)e Morza Egejskiego i Sródziemnego, z długim sezonem wypoczynkowym i
licznymi osrodkami turystycznymi (Turcja – Kusadasi, Bodrum, Antalya, Alanya;
Cypr – Agia Napa, Limassol, Pafos);
- unikatowy krajobraz ostanców skalnych Kapadocji, atrakcyjne tereny górskie
(Taurus, G. Pontyjskie), ale słabo zagospodarowane, tarasy wapienne Pamukkale;
- liczne obiekty archeologiczne (m.in. Troja, Efez, Milet, Pergamon, Nemrut Dagi -
dawne centrum cywilizacji Hetytów);
- atrakcje krajoznawcze miast:
* Stambuł – Hagia Sophia,
Błekitny Meczet, Pałac Topkapi,
Wielki Bazar, mury
Konstantynopola,
* Ankara – Muzeum Cywilizacji
Anatolijskich,
* Bodrum –zamek joannitów,
* Nikozja (Cypr) – zespół
obwarowan miejskich
Subregion Wschodniosródziemnomorski
(Turcja, Cypr)
Ostance skalne w Kapadocji (srodkowa Turcja)
fot. P. Migon
1
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne swiata (1)
Ameryka Północna
Stany Zjednoczone
- wiele parków narodowych, zwłaszcza w pd.-zach. czesci
kraju tzw. Wielka Petla: trasa objazdowa obejmujaca
kilkanascie parków narodowych;
- najsłynniejsze parki: Yellowstone – najstarszy w swiecie
(od 1872 r.), Wielki Kanion Kolorado, Yosemite w górach
Sierra Nevada, Zion;
- Jaskinie Mamutowe w stanie Kentucky – najdłu4sze na
swiecie (ponad 500 km korytarzy);
- archipelag Hawajów ze stale czynnymi wulkanami;
- lodowce i fiordy Alaski, z mo4liwoscia ogladania
wielorybów;
- pla4e Florydy – miejsce turystyki wypoczynkowej;
- miasta – główne cele podró4y: Nowy Jork, Waszyngton,
Chicago, San Francisco, Los Angeles, Nowy Orlean
(słynace przede wszystkim ze wspaniałych muzeów i
galerii, bogatego 4ycia kulturalnego);
- atrakcje „wykreowane”: studia filmowe w Hollywood
(Los Angeles), parki rozrywki – Disney World.
Delicate Arch – symbol
Parku Narodowego Arches
Fot. P. Migon
2
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne swiata (1)
Ameryka Północna i Srodkowa
Kanada
- mniej popularna w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi;
- obszary górskie i parki narodowe w czesci zachodniej (Góry Skaliste – Banff,
powołany w 1885 r., Góry Nadbrze4ne) i wschodniej (park Gros Morne);
- wodospad Niagara na granicy Kanady i USA;
- du4e miasta z zabytkami XVIII-XIX w. i muzeami: Montreal, Toronto, Quebec,
Vancouver.
Meksyk
- zabytki prekolumbijskie – dawne miasta Majów na półwyspie Jukatan (Palenque,
Chichen Itza, Uxmal), ruiny miast Teotihuacan i Tula w pobli4u Meksyku;
- architektura kolonialna w miescie Meksyk i licznych miejscowosciach w srodkowej
czesci kraju, z których 9 znajduje sie na Liscie UNESCO;
- miejscowosci nadmorskie – rozwój turystyki wypoczynkowej (Cancun na Jukatanie,
Acapulco nad Oceanem Spokojnym);
- folklor i kultura ludowa, m.in. kolorowe obchody Swieta Zmarłych.
Wyspy Morza Karaibskiego
- rozwój turystyki wypoczynkowej (głównie Dominikana, Kuba, Wyspy Bahama);
- du4a popularnosc okre4nych rejsów wycieczkowych.
3
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne swiata (1)
Ameryka Południowa
Kraje andyjskie
- głównymi panstwami–destynacjami turystycznymi sa Peru, Argentyna i Chile;
ruch turystyczny do Boliwii i Kolumbii ma mniejsze znaczenie ze wzgledu na
trudnosci logistyczne i słabosci infrastruktury (Boliwia) oraz wzgledy
bezpieczenstwa (Kolumbia);
- atrakcje przyrodnicze: krajobrazy wysokogórskie, w tym parki narodowe
Torres del Paine (Chile) i Los Glaciares (Argentyna), czynne wulkany w
Ekwadorze, najgłebsze kaniony na swiecie, w tym kanion Colca (Peru), pustynia
Atacama (Chile/Boliwia) – jedno z najbardziej suchych miejsc na swiecie;
- zabytki architektury rdzennych kultur indianskich (prekolumbijskich), m.in.
Tiahuanaco na jez. Titicaca (Boliwia) i cytadele Inków: Macchu Picchu i
Vilcabamba (Peru);
- słynne rysunki naskalne i naziemne na płaskowy4u Nazca (Peru);
- zabytki okresu kolonialnego, m.in. w Limie, Cuzco (Peru) i Quito (Ekwador);
- nale4ace do panstwa Ameryki Południowej wyspy na Oceanie Spokojnym:
* Galapagos (Ekwador) – unikatowe ekosystemy i „4ywe dowody” teorii
ewolucji, wpisane na Liste UNESCO ju4 w 1978 r.;
* Wyspa Wielkanocna (Chile), z setkami tajemniczymi posagów
wykuwanych z tufu wulkanicznego.
4
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne swiata (1)
Ameryka Południowa
Brazylia
- zró4nicowanie przyrodnicze: wycieczki w lasy
równikowe Amazonii, w tym rejsy po Amazonce i
innych wielkich rzekach-dopływach, park narodowy
mokradeł Pantanal, deszczowe lasy nad Atlantykiem;
- obiekty o szczególnej atrakcyjnosci: Wodospady
Iguazu, granitowe wzgórza Rio de Janeiro;
- zabytki architektury i kultura ludowa zwiazana z
okresem kolonialnym, w tym napływem ludnosci
niewolniczej z kontynentu afrykanskiego (Salvador,
Goias Velho, Ouro Preto);
- Rio de Janeiro jako wielkie centrum turystyczne
(muzea, figura Chrystusa na górze Corcovado, słynne
pla4e Copacabana i Ipanema, „Głowa Cukru”);
- Brasilia – unikatowy projekt urbanistyczny z konca
lat 50. XX w. (wpisany na liste UNESCO);
- wydarzenia: Karnawał w Rio de Janeiro. „Głowa Cukru” – symbol Rio de Janeiro
fot. P. Migon
5
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne swiata (1)
Afryka północna
- kraje Afryki Północnej (Egipt, Libia, Tunezja, Algieria, Maroko) łaczy wspólne
dziedzictwo kulturowe, zwiazane z antycznymi cywilizacjami basenu Morza
Sródziemnego (egipska, fenicka, grecka, rzymska), a nastepnie kultura arabska i
wpływami islamu;
- zabytki staro4ytnosci:
* Egipt – piramidy w Giza i Sakkara, swiatynie w Luksorze i Karnaku,
Dolina Królów w Tebach, skalna swiatynia w Abu Simbel, Muzeum Egipskie
w Kairze,
* Libia, Tunezja, Algieria – znakomicie zachowane ruiny miast rzymskich;
- zabytki islamu (meczety, szkoły - medresy, zajazdy):
* Egipt – Kair,
* Tunezja – Tunis, Kairouan, Sousse,
* Maroko – Marrakesz, Fez, Rabat;
- dziedzictwo biblijne i wczesnego chrzescijanstwa – półwysep Synaj (Egipt);
- turystyka wypoczynkowa:
* Egipt – Hurghada, miejscowosci na półwyspie Synaj (poło4one nad
Morzem Czerwonym, nurkowanie na rafach koralowych)
* Tunezja – Hammamet, Sousse, Monastyr, D4erba;
- turystyka krajoznawcza w obszarach pustynnych (Tunezja, Egipt, Maroko);
- rejsy statkiem po Nilu (Egipt).
6
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne swiata (1)
Afryka srodkowa i południowa
- główna atrakcja turystyczna sa parki narodowe i rezerwaty słynace z licznego
wystepowania dzikich zwierzat – sawanny afrykanskie (m.in. Serengeti w Tanzanii,
Masai Mara w Kenii, Park Narodowy Krugera w RPA, Etosha w Namibii);
- obszary górskie z mo4liwoscia wspinaczki (Kilimand4aro w Tanzanii, Góry Smocze
w RPA, parki narodowe Simien i Bale w Etiopii);
- inne atrakcje przyrodnicze (Wodospady Wiktorii na Zambezi, pustynia Namib);
- wyspy jako cel ekskluzywnej turystyki wypoczynkowej (Mauritius, Seszele);
- folklor i sztuka ludowa rdzennej ludnosci afrykanskiej.
Stado pawianów d elada z Wy yny Abisynskiej udaje sie na kolejny wykład z geografii turystycznej
fot. P. Migon
1
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Swiata (2)
Azja
Chiny
- od czasów otwarcia po okresie ortodoksyjnego komunizmu najbardziej
dynamicznie rozwijajaca sie destynacja turystyczna na swiecie;
- ogromne zró nicowanie przyrodnicze: od subtropikalnych wybrze y po syberyjska
tajge i pustynie na północnym zachodzie; od nizin na wschodzie po najwy sze góry
swiata – Himalaje i „dach swiata” – Wy yne Tybetanska;
- bogactwo kultur i mnogosc religii;
- główne cele wyjazdów turystycznych:
* Pekin – stolica kraju, z Zakazanym Miastem (siedziba cesarzy),
Swiatynia Nieba i Pałacem Letnim;
* Xi’an – w pobli u słynna Terakotowa Armia;
* Wielki Mur Chinski (łacznie ponad 7000 km);
* Szanghaj, Hong Kong – wielkie centra swiatowego biznesu, przykłady
architektury współczesnej;
* Suzhou koło Szanghaju – miasto ogrodów, nazywane „Wenecja
Wschodu”;
* „swiete góry” buddyzmu i taoizmu; liczne górskie parki narodowe;
* okolice miasta Guilin – unikatowy krajobraz wapienny;
* Tybet – zabytki buddyzmu tybetanskiego, w tym słynny Pałac Potala w
Lhasa.
2
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Swiata (2)
Azja
Indie i Nepal
- Indie sa krajem ogromnego zró nicowania kulturowego i religijnego: hinduizm,
islam, sikhizm, buddyzm ró norodnosc obyczajów, wierzen, swiat religijnych +
rozmaitosc obiektów sakralnych ró nych religii;
- wspaniałe zabytki architektury hinduistycznej (gł.
na południu kraju) oraz islamskiej (Delhi, Agra –
mauzoleum Taj Mahal);
- Waranasi nad Gangesem – główne miejsce
pielgrzymkowe hinduizmu;
- pustynia Thar i stan Rad astan – jeden z najczesciej
odwiedzanych w Indiach;
- ponad 20 obiektów wpisanych na Liste UNESCO;
- Goa: stan nad Morzem Arabskim, z architektura
okresu kolonialnego i popularne miejsce wypoczynku;
- górskie i nizinne parki narodowe, w tym obszary
scisłej ochrony zagro onych gatunków: nosoro ców
indyjskich i tygrysów;
- Himalaje w ni szych partiach popularna turystyka
trekkingowa (Indie i Nepal); wspinaczka wysokogórska
Przed swiatynia hinduistyczna w Gauhati
Fot. P. Migon
3
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Swiata (2)
Azja
Panstwa Azji południowo-wschodniej i Japonia
- Japonia – mieszanka nowoczesnosci i tradycjonalizmu
* bogate w zabytki historyczne stolice kraju: Kioto i Nara;
* Tokio – wielkie centrum swiatowej ekonomii;
* Hiroszima, Nagasaki – miasta-pomniki, zniszczone przez atak atomowy
w 1945 r.;
* dzikie obszary górskie, w tym swieta góra Fud i (3776 m)
- Tajlandia – jeden z najpopularniejszych celów podró y turystycznych
* ruiny miast – dawnych stolic królestwa Syjamu (Sukhotai, Ayuttaya);
* Bangkok – swiatynie buddyjskie, targi;
* górskie parki narodowe i trekking w lasach podrównikowych;
* turystyka wypoczynkowa nad morzem: Phuket, Koh Samui, Phang Nga.
- Indonezja
* wyspa Bali – wielkie centrum turystyki wypoczynkowej;
* wulkany i swiatynie buddyjskie na Jawie (Borobudur).
Popularnymi celami wyjazdów sa równie Singapur (tak e wa ny punkt
przesiadkowy na trasie pomiedzy Europa i Australia) i Malezja. Po latach izolacji
podczas panowania re imów komunistycznych rosnie znaczenie Wietnamu i
Kambod y, z jednym z najwspanialszych zabytków architektury na swiecie –
swiatynia Angkor Wat.
4
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Swiata (2)
Azja
Bliski Wschód
- region o potencjalnie bardzo du ym znaczeniu
turystycznym, ograniczonym wskutek niestabilnej
sytuacji politycznej, konfliktów zbrojnych i negatywnym
wizerunku niektórych krajów;
- Izrael – zabytki judaizmu (Jerozolima) i miejsca
zwiazane z historia biblijna (Betlejem, Jez. Galilejskie);
Morze Martwe – osobliwosc przyrodnicza i popularne
uzdrowiska (kuracje błotne); Ejlat – osrodek
wypoczynkowy nad Morzem Czerwonym.
- Jordania – wybitne zabytki architektury (skalne miasto
Petra, twierdze krzy owców, zamki pustynne); pustynny
krajobraz Wadi Rum; Akaba – nurkowanie na rafach.
- Syria – zabytki z czasów rzymskich (Palmyra),
islamskich (Damaszek) i zamki krzy owców (Krak de
Chevalier).
- Arabia Saudyjska – główny cel motywowanych religijnie
podró y muzułmanów: swiete miasta Mekka i Medyna.
- Zjednoczone Emiraty Arabskie – turystyka
ekskluzywna, strefy wolnego handlu, architektura
nowoczesna
Skalne baszty Wadi Rum w Jordanii
Fot. P. Migon
5
Geografia Turystyczna (Europa i Swiat) dr hab. Piotr Migon, prof. WSB
Regiony turystyczne Swiata (2)
Australia i Oceania
Australia
- wybitne atrakcje przyrodnicze: Uluru (Ayers Rock) – swieta góra Aborygenów,
park narodowy Kakadu, kaniony w Górach MacDonnella, park narodowy Gór
Błekitnych koło Sydney;
- Wielka Rafa Koralowa – najwieksza rafa koralowa na swiecie, tropikalne pla e,
mo liwosc nurkowania;
- wyprawy w pustynny interior australijski;
- wielkie miasta: Sydney (najsłynniejszy obiekt – gmach opery) i Melbourne.
Nowa Zelandia
- ogromne zró nicowanie przyrody: fiordy i lodowce na Wyspie Południowej, czynne
wulkany i pola gejzerów na Wyspie Północnej;
- unikatowa endemiczna roslinnosc;
- rdzenna (przed-europejska) kultura maoryska.
Wyspy Oceanii
- cele dla turystyki wypoczynkowej, w tym ekskluzywnej (główne destynacje: Tahiti,
Wyspy Cooka, Bora Bora).
Szlaki kultury europejskiej
1. Co to sa „szlaki kultury europejskiej” i z czyjej inicjatywy
powstaja?
2. W jakim celu sa ustanawiane „szlaki kultury europejskiej”?
3. Czym ró nia sie „szlaki kultury europejskiej” od tradycyjnych
szlaków turystycznych?
4. Jakie wartosci kulturowe i walory turystyczne towarzysza głównym
„szlakom kultury europejskiej”?
Z inicjatywy Rady Europy powstała Rada Programowa Europejskich
Szlaków Kulturowych (rok 1987)
Zadanie szlaków:
- szlaki maja przyczyniac sie do uswiadomienia wspólnej wielowiekowej
to+samosci i jednosci Europy;
- ochrona i wzmocnienie lokalnego dziedzictwa kulturowego i
przyrodniczego jako dróg poprawy jakosci +ycia;
- kultywowanie tolerancji i solidarnosci wsród społecznosci lokalnych,
dialog kultur i religii przez lepsze zrozumienie historii Europy;
- promocja turystyki kulturowej, z poszanowaniem zasad
zrównowa+onego rozwoju.
Z perspektywy planowania rozwoju turystyki i marketingu usług
turystycznych tworzenie szlaków kulturowych bedzie
(powinno) powodowac:
1) deglomeracje ruchu turystycznego (wyznaczenie nowych
obszarów aktywnosci turystycznej);
2) poprzez połaczenie w całosc pojedynczych zabytkowych
obiektów – tworzenie nowego produktu turystycznego;
3) pobudzenie innych segmentów rynku turystycznego
(rozwój infrastruktury towarzyszacej).
Tematyka obecna na Szlakach Kultury Europejskiej:
- dawne szlaki pielgrzymkowe;
- wybitne postaci historyczne (np. Mozart, Swiety Marcin z Tours);
- dawne szlaki migracji ludzkich, handlu i odkryc geograficznych;
- wybitne dzieła architektury europejskiej (sakralnej, rezydencjonalnej,
militarnej, wiejskiej);
- dziedzictwo przemysłowe Europy;
- dziedzictwo innych kregów kulturowych we współczesnej Europie (np.
mauretanskie).
Obecnie (stan na 2007) funkcjonuje 39 szlaków kultury europejskiej, w
tym:
- 14 posiadajacych certyfikat Rady Europy „Major Cultural Route”;
- 10 posiadajacych certyfikat Rady Europy „Cultural Route”.
Poczatkowo Rada Europy zaproponowała utworzenie nastepujacych szlaków:
1. Szlak Santiago de Compostela (1987)
2. Szlak Wiejski (1987)
3. Szlak Jedwabny (1988)
4. Szlak Kultury Barokowej (1988)
5. Szlak Celtycki (1990)
6. Szlak Cysterski (1990)
7. Szlak Mozarta (1990)
8. Szlak Hanzeatycki (1992)
9. Szlak Wikingów (1992)
10. Szlak Krajobrazów Parkowo-ogrodowych (1992)
11. Szlak Schickhardta (1992)
DROGA PIELGRZYMKOWA DO SANTIAGO DE COMPOSTELA
ogłoszona w 1987 przez Rade Europy „Pierwszym Europejskim Szlakiem
Kulturowym”, jest to ta sama trasa, która pokonywali i pokonuja pielgrzymi
udajacy sie do Santiago de Compostela.
Wzdłu+ szlaku rozsianych jest ponad 1800 budowli sakralnych i swieckich o
istotnym znaczeniu historycznym.
Droga pielgrzymkowa do Santiago de Compostela na odcinku francuskim i
hiszpanskim znajduje sie na Liscie Swiatowego Dziedzictwa UNESCO.
Polski odcinek Szlaku Swietego Jakuba:
a) Dolnoslaska Droga Sw. Jakuba
Jakubów k. Głogowa Grodowiec Bolesławiec Luban Zgorzelec
b) Wielkopolska Droga Swietego Jakuba
Gniezno Poznan Lubin Wschowa Jakubów
c) Via Regia – z Krakowa przez Slask, Wrocław, do Jakubowa
Szlaki mauretanskiego dziedzictwa Andaluzji
(The „Legacy of Al–Andalus” Route)
Mauretanskie dziedzictwo Andaluzji
Granada - Alhambra Kordowa - Mezquita
Walory turystyczne
Walory wypoczynkowe i specjalistyczne
Podział walorów turystycznych:
• walory krajoznawcze
• walory wypoczynkowe
- wypoczynek regeneracja sił fizycznych i psychicznych
- dawniej (lata 70-80. XX w.) uto%samiany z turystyka masowa i
biernoscia, obecnie wzrost znaczenia turystyki aktywnej i zacieranie
granic miedzy walorami wypoczynkowymi i specjalistycznymi
• walory specjalistyczne (te elementy i cechy srodowiska
przyrodniczego, które umo%liwiaja uprawianie ró%nych
rodzajów turystyki specjalistycznej)
Elementy srodowiska przyrodniczego sprzyjajace
turystyce wypoczynkowej:
- Las i krajobraz lesno-rolniczy
- Wody sródladowe (rzeki, jeziora)
- Wybrze%a i akweny morskie
- Obszary górskie
Dodatkowe czynniki okreslajace przydatnosc regionu do
turystyki wypoczynkowej:
- warunki klimatyczne, sprzyjajace poszczególnym formom
wypoczynku
- stabilnosc i przewidywalnosc pogody, decydujaca o
długosci sezonu wypoczynkowego i opłacalnosci oferty
turystycznej
Wody sródladowe w Polsce
w aspekcie turystyki
wypoczynkowej:
Pojezierza:
- Mazurskie
- Pomorskie
- Wielkopolskie
- Łeczynsko-Włodawskie
- jeziora przymorskie
Sztuczne jeziora zaporowe
jako obiekty generujace ruch
turystyczny
Sudety i Przedgórze Sudeckie
- Jezioro Bystrzyckie (G. Sowie)
- Jezioro Nyskie
- Jezioro Otmuchowskie
Opolszczyzna
- Zbiornik Turawski
Karpaty
- Zbiornik Ro%nowski
- Jezioro Solinskie (Bieszczady)
Polska centralna
- Zbiornik Sulejowski (na Pilicy)
- Zbiornik Włocławski
- Jezioro Zegrzynskie
Zagospodarowanie obszarów górskich na potrzeby
turystyki wypoczynkowej
- szlaki turystyczne (piesze, rowerowe)
- schroniska i hotele górskie
- punkty gastronomiczne
- zagospodarowane punkty widokowe
- kolejki linowe i wyciagi krzesełkowe
- infrastruktura narciarska
Pojemnosc turystyczna – optymalna liczba osób, która mo%e
równoczesnie przebywac na danym obszarze, nie powodujac
negatywnych konsekwencji w srodowisku i obni%enia komfortu
wypoczynku
Wypoczynek nad morzem
Ró%ne typy wybrze%y sa w ró%nym stopniu predysponowane do rozwoju
turystyki wypoczynkowej:
- wybrze%a piaszczyste („pla%e”) i skaliste
- wybrze%a o wyrównanej linii brzegowej (np. Bałtyk) i wybrze%a silnie
rozczłonkowane (np. odcinki wybrze%a tureckiego)
- wybrze%a „ciepłe” i „zimne”
Turystyka specjalistyczna - wspinaczka
Dawniej scisle powiazana z
cechami srodowiska
przyrodniczego (sciany
skalne, odpowiednie
własciwosci skały)
Główny cel: osiagniecie
wierzchołka
„Małe” skałki jako miejsce
treningu przed
podejmowaniem wyzwan
wysokogórskich
Obecnie nowe odmiany
wspinaczki, akcentujace
ekstremalnosc doznan, nie
wymagajace wysokich scian
(np. bouldering).
Dodatkowo sztuczne sciany.
Regiony wspinaczkowe w Polsce:
- Tatry Wysokie
- Jura Krakowsko-Czestochowska
- niektóre partie Sudetów
* Góry Sokole
* Góry Stołowe (Hejszowina)
* okolice Ladka Zdrój
Turystyka specjalistyczna - speleologia
Jaskinie:
- udostepnione do masowego zwiedzania (przewodnik, oswietlenie)
Sa tak%e walorami krajoznawczymi
- mo%liwe do zwiedzania indywidualnego, nie wymagajace
specjalistycznego sprzetu ani umiejetnosci
- mo%liwe do penetracji tylko przy u%yciu specjalistycznego sprzetu
Wystepowanie jaskin w Polsce:
- Tatry Zachodnie
- Beskidy (jaskinie w skałach nie wapiennych, bez szaty naciekowej, ciasne)
- Wy%yna Krakowsko-Czestochowska
- Sudety (Masyw Snie%nika, Góry Kaczawskie)
- Góry Swietokrzyskie i Niecka Nidzianska (jaskinie gipsowe)
Wa%niejsze polskie jaskinie udostepnione do zwiedzania:
1. Jaskinia Mrozna (Tatry)
2. Jaskinia Mylna (Tatry)
3. Jaskinia Łokietka (Wy%. Krakowsko-Czestochowska – Ojców)
4. Jaskinia Wierzchowska Górna (j.w.)
5. Jaskinia Ciemna (j.w.)
6. Jaskinia Niedzwiedzia (Masyw Snie%nika)
7. Jaskinia Raj (G. Swietokrzyskie)
Geografia turystyczna
Piotr Migon
piotr.migon@wsb.wroclaw.pl
Geografia turystyczna
Literatura zalecana:
Geografia turystyczna swiata cz.I i II; red. J. Warszynska
A. Kowalczyk: Geografia turyzmu
J. Wyrzykowski, B. Mikułowski, T. Lijewski: Geografia turystyczna Polski
Z. Kruczek: Polska. Geografia atrakcji turystycznych
Z. Kruczek, S. Sacha: Europa. Geografia turystyczna
Kraje pozaeuropejskie. Zarys Geografii turystycznej; red. Z.Kruczek
Geografia turystyczna – opis swiata z punktu widzenia
turystyki, obejmujacy te elementy, które sa przydatne
przy planowaniu i organizacji działalnosci turystycznej,
zarówno ze strony turystów – odbiorców produktu
turystycznego, jak i organizatorów turystyki.
Zakres geografii turystycznej:
- atrakcje turystyczne i sposób ich udostepniania;
- infrastruktura turystyczna i paraturystyczna – stan i
rozmieszczenie w przestrzeni
- podstawy wiedzy o krajach – celach podró%y
turystycznych (srodowisko, historia, kultura, religia,
zwyczaje, polityka);
- sieci i systemy komunikacyjne;
- wielkosc i struktura ruchu turystycznego w ujeciu
ilosciowym i przestrzennym.
Zasoby turystyczne to obiektywnie wystepujace elementy srodowiska
przyrodniczego i społecznego, które dopiero po dokonaniu przez turyste
odpowiedniej oceny (w wyniku zachodzenia procesu percepcji) moga stac sie
faktycznymi walorami turystycznymi.
Zasoby nale%y traktowac jako zjawiska obiektywnie istniejace, natomiast walory
turystyczne sa kategoria subiektywna.
Walory turystyczne nazywane sa tak%e dobrami turystycznymi (moga to byc
dobra stworzone przez nature lub powstałe w wyniku działalnosci człowieka i
stanowia cel podró%y turystycznych).
Walory turystyczne mo%na podzielic na:
- walory wypoczynkowe (cechy srodowiska przyrodniczego: klimat, szata
roslinna, wystepowanie wód powierzchniowych, niewielki stopien urbanizacji)
- walory krajoznawcze
- walory specjalistyczne (te elementy i cechy srodowiska przyrodniczego, które
umo%liwiaja uprawianie ró%nych rodzajów turystyki specjalistycznej)
Zasoby i walory turystyczne
Podział zasobów i walorów przyrodniczych srodowiska
1) ukształtowane bez ingerencji człowieka:
a) osobliwosci flory i fauny
b) osobliwosci przyrody nieo%ywionej:
- wawozy, doliny i przełomy rzeczne
- formy skalne i grupy skał (tzw. miasta skalne, skalne labirynty)
- wodospady, zródła i wywierzyska
- jaskinie i groty
- głazy narzutowe i głazowiska
- inne obiekty geologiczne (np. wulkany, kratery, skamieniałe
drzewa itd.)
2) ukształtowane przy udziale człowieka
- parki i ogrody
- ogrody botaniczne i zoologiczne
Zasoby i walory kulturowe:
• zabytki architektury i budownictwa
• zabytki działalnosci gospodarczej i techniki
• muzea i rezerwaty archeologiczne
• muzea etnograficzne, skanseny, osrodki twórczosci ludowej
• muzea sztuki i zbiory artystyczne, muzea biograficzne
• obiekty historyczno-wojskowe
• miejsca i muzea martyrologii
• współczesne imprezy kulturalne i festiwale
• miejsca ruchu pielgrzymkowego
Waloryzacja obiektów krajoznawczych:
- ujecie globalne, regionalne i lokalne
w skali swiata w skali kraju w skali regionu/województwa
Ranga walorów krajoznawczych:
- uznanie swiatowe, np. Lista Swiatowego Dziedzictwa UNESCO,
Rezerwaty Biosfery
- najwy%sza ranga krajowa, np. parki narodowe lub narodowe pomniki
historii
- efekty rankingów i plebiscytów, np. na aktualna liste Siedmiu Cudów
Swiata
- oceny subiektywne, np. system „gwiazdkowy” stosowany w
przewodnikach turystycznych